قزلجه در بریکس؛ رقابت با عراقچی یا...

 پرده اول: مهندس غلامرضا نوری‌قزلجه، وزیر انقلابی جهاد کشاورزی در دولت چهاردهم که روز شنبه ۲۵ فروردین امسال در رأس یک هیات مثلا اقتصادی وفنی تخصصی برای شرکت در پانزدهمین اجلاس وزرای کشاورزی کشورهای عضو بریکس (BRICS) عازم برزیل شده بود عصر امروز دوشنبه در نشست رسانه‌ای نتایج سفر خود را تشریح کرد.

به گزارش اخبار سبز کشاوری؛ نوری‌قزلجه که اقتصاد کشاورزی و ارتقای جایگاه بهره‌وری را مدنظر دارد، در این سفر هیاتی اقتصادی متشکل از روسای سه اتاق بازرگانی و تعاون و اصناف و مدیران شرکت‌های بزرگ غذایی، لبنی و پروتئینی و فعالان بخش خصوصی را با خود به برزیل برد تا در مدت زمانی که وی در اجلاس حضور می یابد (و به نوعی در رقابت با عراقچی که در مذاکرات نیمه مستقیم با امریکا حضور یافته بود) تجار، بازرگانان، صادرکنندگان محصولات کشاورزی و واردکنندگان غیردولتی نهاده‌های کشاورزی و محصولات پروتئینی از فرصت حضور وزیر استفاده کرده و علاوه بر ترغیب فعالان و سرمایه‌گذاران کشاورزی برزیلی، آنها را به مشارکت در سرمایه‌گذاری ترغیب و با معرفی محصولات مرغوب ایرانی در سطح جهانی به عقد قرارداد صادرات محصول بپردازند، برای کشور ارزآوری نمایند و ارز بریکس را در مبادلات تجاری خود جاری سازند.

قزلجه که متوجه شده بود حضور تیم 180 نفره دوستان و رفقای گرمابه و گلستان و همشهری در سفر پرخرج و بدون نتیجه ترکیه (پنجمین سفر خارجی نوری)، بیشتر جنبه تبلیغاتی داشته و برای وزارتخانه حاشیه سازی کرده اما دستاوردی نداشته، دستور داد در این سفر هیچ یک از مقامات و مدیران دولتی وزارتخانه همسفر وی نباشد و تنها معاون توسعه بازرگانی، مدیرکل پژوهش و برنامه‌ریزی اقتصادی و مدیرکل امور بین الملل در این سفر وی را همراهی نمایند.

هدف از حضور این سه نفر با ترکیبی از بخش خصوصی، تعاونی و دولتی این بود که انتخاب نفر اول با آگاهی از فراز و نشیب‌های صادرات و واردات، کمک به تیم اقتصادی در دیدار با همتایان برزیلی صورت گرفت و فرد دوم که برنامه وزیر شدن نوری را برای ارائه به مجلس نوشته بود، در کنار او حضور داشته تا اطلاعات لازم برای سخنرانی‌ها در اجلاس بریکس و دیدار با وزرا را ارائه دهد. نفر سوم هم که از ابتدا تا انتها برنامه‌ریز و مجری سفر بود.

وزیر قزلجه در بریکس و در ششمین سفر خارجی خود با ممانعت از همراهی مدیرکل دفتر وزارتی از وی خواست تا در تهران بماند و در غیاب او به جانمایی برنامه‌ها، هماهنگی بین معاونان، برگزاری جلسات شورای معاونان و برپایی قرارگاه امنیت غذایی بپردازد تا تعادل در بازار ایجاد شود و هر کیلو تخم‌مرغ به 25 هزار تومان نرسد و جوجه‌های یک روزه وارداتی خروس از آب درنیایند؛ به‌ویژه اینکه قزلجه قائم‌مقامی انتخاب نکرده بود تا پیگیر چنین مواردی باشد.

در همین حال، قزلجه در بریکس دستور اکید داده بود در غیبت وی اتاق استراحت و غذاخوری وزیر بازسازی و هزینه تراشی نشود تا مانند لوکس سازی بی‌دلیل دفتر وزیر حاشیه‌ساز گردد.

علاوه بر این تقاضای مدیرعامل موسسه جهاد استقلال را برای همسفری با وزیر نپذیرفته بود؛ چراکه نمی‌خواست دولت با بخش خصوصی رقابت کند و از طرفی شبه‌ناکی تخلفات وی و پرونده دادگاه، برنج‌ها و... موجب این مخالفت شده بود.

وزیر یک هفته قبل به نمایندگان مجلس متقاضی همسفر شدن نیز اعلام کرده بود نه تنها امکان تهیه بیلط سفر first class  با هزینه وزارتخانه وجود ندارد، بلکه وزیر هم با رزرو صندلی معمولی به این سفر می‌رود و چنانچه مجلس حضور نمایندگان خود را بریکس ضرروی می‌داند باید تشریفات مجلس برای آنها بلیط تهیه و هتل رزرو نماید؛ به ویژه اینکه گویا در مورد هزینه‌های هتل بین مدیر شرکت پشتیبانی و برخی که خاصه خرجی کرده بودند در برزیل بحث و درگیری لفظی پیش آمده بود.

بیشتر بخوانید: پرواز وزیر جهاد کشاورزی به اجلاس بریکس با سه صندلی فرست کلاس!

حضور کمرنگ در مجامع جهانی

خوشبختانه حضور قزلجه در بریکس و در جلسات آن مؤثر بود و برخی از پیشنهادات ایران برای بررسی و احتمالاً گنجانده شدن در پیش‌نویس بیانیه پایانی مطرح شد که مهم‌ترین آن موضوع «أظهر من الشمس» توسعه سرمایه‌گذاری برای امنیت غذایی بود.

البته این مسئله بیشتر برای ایران کاربرد داشت، چراکه در حال حاضر اکثر کشورهای عضو، سال‌هاست خود دارای امنیت غذایی و در حال توسعه آن هستند و از طرفی جمهوری اسلامی و نمایندگان ایران حضور فعال و اثرگذاری در مجامع بین‌المللی مانند سازمان تجارت جهانی، بانک جهانی، صندوق بین‌المللی پول و حتی فائو (FAO) ندارد؛ زیرا ایران یا توان پرداخت حق عضویت را نداشته یا نتوانسته نمایندگان توانمند، آگاه، باتجربه و غیرسیاسی و آشنا به زبان انگلیسی معرفی کند و تحریم‌ها نیز مانع شده‌اند و در هر صورت حضور ایران در این مجامع بیشتر نمایشی و خوداقناعی است و درصورت خوب درخشیدن وزارت کشاورزی در این اجلاس امیدواری‌ها بیشتر می‌شد.

ترکیب هیات اقتصادی همراه وزیر

 تیم اقتصادی همراه وزیر می‌توانست شامل یک هیات چند 10 نفره افراد زیر باشد که نشد و جای آن را دولتی‌ها پرکردند:

مدیران انجمن‌ها و اتحادیه‌های تولیدکنندگان و صادرکنندگان زعفران، پسته، خرما، انار، کشمش، خشکبار، سیب درختی، کیوی و برخی فرآورده‌های گیاهی و دارویی، فرآورده‌های شیلاتی، خاویار و... که می‌توانستند با بسته‌بندی بسیار شیک و مناسب و با طراحی عالی گرافیکی محصولات را بسته‌بندی کرده و در دیدارها به همراه کارت ویزیت و بروشور معرفی، هدیه بدهند.

این کار به قدری مهم بود که محموله‌های سمپل و تبلیغاتی می‌توانست با هماهنگی حفظ نباتات و گمرکات در یک هواپیمای جداگانه و دارای سردخانه حمل شود و در بهترین شرایط به برزیلی‌ها ارائه گردد.

همچنین شایسته بود هیات مدیره انجمن کشت فراسرزمینی به دلیل اینکه ایران ۶۰ هزار هکتار کشت سویا و ذرت در برزیل دارد (که طی ۱۰-۱۲ سال گذشته گزارش شفافی از تولید و صادرات آن ارائه نشده و کشاورزان ایرانی با مشکلات ویزای موقت روبه‌رو هستند و دیگر معضلات)، در این هیات حضور فعال داشته باشند که نداشتند.

در صورت حضور این انجمن برای عملیاتی‌کردن وعده غیرکارشناسی وزیر (مبنی بر ایجاد ۵۰۰ هزار هکتار کشت فراسرزمینی جدید در سال، طبق برنامه هفتم توسعه) ممکن بود راهی برای رفع معضلات پیدا شود یا سطح زیرکشت را به 100 هزار هکتار برساند.

ضمنا در ترکیب این هیات، جای مدیران اتحادیه‌های دامداران و مرغداران، فعالان شیلات، آبزیان، پرورش دهندگان زنبورعسل و... نیز خالی بود تا بتوانند حدود ۶ میلیون تن نهاده‌های کشاورزی باکیفیت و بدون کپک، با قیمت منصفانه (بدونOver Price، چون برای اعضای خود خرید کنند) تأمین نمایند.

معاون توسعه بازرگانی وزارتخانه که اخیرا در اثر اعتراضات تند برخی واردکنندگان برنج، گوشت، شکر و... در فتر کارش بیهوش شده بود نیز می‌توانست با همراهی وزیر هم اینگونه متحمل فشار و غش کردن در محل کار نشود و هم راهنمای آنها بود و در بحث تعرفه‌ها چانه‌زنی می‌کرد که یا تعرفه‌های برزیل پایین بیاید یا همتراز تعرفه‌های ایران بشود.

جالب اینکه حضور جناب داریوش افراشته‌پور واردکننده پر آوازه نهاده‌های دامی با سیگار برگ معروف در این سفر همراه با وزیر جلب توجه بسیاری می‌کرد.

بیشتر بخوانید: ۷۰ روز گذشت؛ چرا "وعده افشای فساد واردات کشاورزی" توسط وزیر جهاد عملی نشد؟

انجمن واردکنندگان گوشت نیز که در رقابت نابرابر با موسسه جهاد استقلال زمین بازی را ترک کرده می‌توانست به دستور وزیر در این هیات گنجانده شد تا از واردات بی‌رویه گوشت قرمز و دپو شدن گوشت تولیدی دامداران داخلی و گران‌فروشی گوشت‌های وارداتی جلوگیری شود. (ظاهراً یکی از شرکت‌های زیرمجموعه موسسه جهاد استقلال، گوشت گوسفندی را از برزیل با قیمت ۸۰ سنت گران‌تر از شرکت دیگر که آنهم زیرمجموعه جهاد استقلال و در همان ساختمان مرکزی است و از همان گوشت وارد کرده که هنوز مجلس و نهادهای بازرسی به این فاکتورها رسیدگی نکرده‌اند)

برخی از اعضای انجمن تولیدکنندگان سموم شیمیایی که سال گذشته از سوی معاونت بازرگانی مورد بی‌مهری قرار گرفته و ارز مورد نیاز برای مواد تکنیکال به آنها تعلق نگرفته بود و باند واردات ارز ارزان را برای واردات سموم آماده مصرف مشابه تولید داخل، اما بی‌کیفیت به خود اختصاص داده بود، نیز می‌شد که در این سفر مورد دلجویی وزیر قرار گرفته و دعوت شوند.

دلیل این دعوت، ظرفیت مازاد تولید ایران برای صادرات بیش از ۱۰ هزار تن سموم باکیفیت، قابل رقابت و قیمت مناسب (علاوه‌بر تأمین نیاز داخلی) بود، در حالی که برزیل نیاز فراوانی به واردات آفت‌کش‌ها دارد.

هماهنگی با اتاق بازرگانی و حضور شرکت‌های بخش خصوصی

چه خوب بود قزلجه در بریکس با هماهنگی حسن‌زاده، رئیس اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران، از سید فخرالدین عامریان، رئیس اتاق مشترک بازرگانی ایران و برزیل (که مدیری توانمند و فردی مستقل است) می‌خواست تمام توان خود را به کار گیرد تا ارزان‌ترین قیمت و بهترین کیفیت و ارزان‌ترین مسیر حمل و نقل برای کالاهای وارداتی مورد نیاز از برزیل در دستور کار قرار گیرد.

عامریان که منافع ملی را اولویت اول می‌دانست، البته از حضور مدیرعامل شرکت دولتی جهاد استقلال در هیات اقتصادی تعجب کرد و انتظار داشت نوری از کسانی حمایت کند که رانت و امضای طلایی و پرونده ندارند و تنها برای خدمت آمده‌اند؛ اما ظاهراً وزیر تحت تأثیر بده‌بستان‌های جهاد استقلال، بار دیگر از مدیران این شرکت حمایت کرد.

تهاتر کود با نهاده‌ها

مدیران چند شرکت پتروشیمی نیز جا داشت که به دعوت وزیر در هیات اقتصادی حضور داشته باشند. هرچند در ایام عید نوروز امسال متعهد شده بودند که ۱۵۰ هزار تن کود اوره تولید و تحت عنوان کود سرک به کشاورزان تحویل دهند، اما این تعهد محقق نشد و برخی از گندمکاران، مزارع کم‌بازده خود را به چرای گوسفندان اختصاص دادند.

با این حال، حضور آن‌ها در هیات با هدف دور زدن تحریم‌ها از طریق تهاتر کود در مقابل نهاده‌های کشاورزی برنامه‌ریزی می‌توانست مسیر داد و ستد را هموارتر کند.

دریافت گزارش کار هر روزه هیات

در صورت اعزام چنین هیاتی، وزیر می‌توانست روزانه در جلسه‌های بریکس شرکت کند و هر شب بعد از نماز مغرب و عشا در جلسه‌ای با حضور تمامی اعضای هیات اقتصادی، پیشرفت کار و قراردادها و مسائل آنها را بررسی و خط مشی روز آینده را برای توسعه کسب و کار و جذب سرمایه‌گذاری برای تولید و دور شدن از فساد و رانت ناشی از امضاهای طلایی ارائه می‌نمود.

دستاوردهای سفر

در آن صورت هیات اقتصادی به دستور وزیر، تحت سرپرستی عامریان و مدیر توسعه بازرگانی وزارتخانه با برگزاری حدود ۱۵۰ جلسه فشرده، بازدید و مذاکره با طرف‌های برزیلی، موفق می‌شد نظر بسیاری را جلب کند؛ به‌ویژه اینکه خریداران برزیلی دریافته‌اند زعفران ایران از طریق اسپانیا و با قیمتی چند برابر خریداری می‌شود، پس با لابی و معرفی محصول با کیفت زعفران ایرانی بدون واسطه، ابراز تمایل می‌کردند تا مستقیماً با ایران قرارداد ببندند و در زمینه سرمایه‌گذاری، برندسازی، بسته‌بندی و تبلیغات به ایران بیایند همکاری کنند.

دستور توسعه کار رسانه‌ای

وزیر با مشاهده عرصه وسیع کار ایرانی‌ها در برزیل حتما به مشاور خود (رئیس مرکز اطلاع‌رسانی و روابط عمومی) که از قضا هم توانمند و با تجربه است و هم ارتباط خوبی با رسانه دارد، تلفنی دستور می‌داد تا راه‌های معرفی بهتر کالاهای ایرانی مانند زعفران، پسته و... در برزیل را بررسی کند، از جمله تولید سریال‌های مشترک، کلیپ‌های تبلیغاتی، حضور در نمایشگاه‌ها، ساخت فیلم حتی سینمایی مشترک با حضور بازیگران ایران و برزیل که درآن محصولات منحصر به فرد ایرانی( از فرش تا پسته و زعفران مطرح می‌شود و...) ؛ زیرا ایران در مبادلات بازرگانی کشاورزی با برزیل با صادرات چند ده میلیون دلاری در مقابل واردات چند میلیارد دلاری قرار دارد.

به نظر می‌رسد چنین عملکرد و برخوردی مدبرانه‌تر می‌نمود و استفاده از توان بخش خصوصی به جای دولتی‌ها می‌توانست در آینده نزدیک سهم صادرات به برزیل را از مرز 2 میلیارد دلار، فراتر ببرد.

در نهایت ترکیب هیات اقتصادی غیر دولتی پیشنهادی می توانست گام‌های مؤثری در توسعه مبادلات بازرگانی برداشت.

آگاهان معتقدند وزیر در این سفر، می بایست برخلاف سفرهای قبلی، از حضور مدیران دولتی یا خصولتی با عملکرد شبهه‌ناک در واردات برنج‌های بی‌کیفیت، ناخالص و احتمالا آلوده که سازمان غذا و دارو نیز به آلودگی آنها نظر داده و گوشت‌های گران‌سازی شده جلوگیری کرده و در عوض از مشارکت نزدیک به صد مدیر انجمن‌ها و اتحادیه‌ها و بخش خصوصی حمایت جدی به عمل آورد. حتی در برخی جلسات شخصاً حضور می یافت که این موضوع باعث دلگرمی فعالان اقتصادی می شد.

هشدار وزیر به هندی‌ها

قزلجه در بریکس و در دیدار با همتای هندی خود، علاوه بر خوش و بش‌های مرسوم می‌باید از او می‌خواست تا بازرگانان هندی را متقاعد کند از ارائه فاکتورهای غیرواقعی، فروش محصولات تقلبی یا همکاری با رانت‌خواران ایرانی خودداری کنند.

نتایج خوب سفر همراه با خاطرات خوب‌تر

در حاشیه این سفر کاری، هیات اقتصادی و وزیر جهاد کشاورزی در برخی برنامه‌های بازدید از بنادر کارخانجات، کشتارگاه‌ها، مراکز تولید و همچنین مکان‌های فرهنگی و گردشگری شرکت کردند، جالب توجه اینکه در پایان مراسم در برخی از این دیدارها از میهمانان ایرانی با «موکوکای میگو»، تجربه دیگر غذاهای محلی مانند «پاتونو توکوپی» (اردک کباب شده با سس مخصوص در آبلیمو و روغن) و «خورش لوبیای برزیلی» و... پذیرایی شدند تا با خاطراتی خوب به ایران بازگردند.