بحران در صنعت کود کشاورزی: توقف تولید، بیکاری ۳۰ هزار نفر و افزایش قیمت‌ها!

صنعت حیاتی کود در آستانه فروپاشی کامل

صنعت تولید کودهای کشاورزی ایران با سابقه ۶۰ ساله، یکی از ارکان اساسی امنیت غذایی و کشاورزی پایدار در کشور محسوب می‌شود. این صنعت با ۱۰۰۰ واحد تولیدی فعال و ظرفیت اسمی ۳.۵ میلیون تن در سال، نه تنها نیاز داخلی را تأمین می‌کند، بلکه قابلیت تبدیل شدن به قطب صادراتی منطقه را نیز دارد.

به گزارش اخبار سبز کشاورزی؛ اما امروز این صنعت استراتژیک با چالش‌های بی‌سابقه‌ای مواجه شده است. صیاد فرهادی، رئیس هیئت مدیره انجمن تولیدکنندگان کودهای کشاورزی، در نامه‌ای هشداردهنده به دکتر مجید آنجفی (معاونت زراعت وزارت جهاد کشاورزی) از خطر تعطیلی کارخانه‌ها، بیکاری ۳۰ هزار کارگر مستقیم و افزایش ۳۰۰ درصدی قیمت برخی کودها خبر داده است.

نکته هشداردهنده: ادامه این روند می‌تواند وابستگی غذایی ایران را افزایش دهد و کشور را مجبور به واردات گسترده محصولات کشاورزی با قیمت‌های چندبرابری کند.

تحلیل عمیق‌تر از ۷ چالش اصلی صنعت کود

۱. تحریم داخلی تولیدکنندگان: پارادوکسی دردناک

در شرایطی که ایران با تحریم‌های بین‌المللی دست و پنجه نرم می‌کند، سیاست‌های داخلی نادرست نیز مانند تحریم‌هایی علیه تولیدکنندگان کود عمل کرده‌اند:

• محدودیت در واردات مواد اولیه کلیدی مانند گوگرد، اسید سولفوریک و اوره

• تأخیر ۱۷ ماهه بانک مرکزی در ابلاغ دستورالعمل‌های ارزی

• مشکلات نقل و انتقالات مالی بین‌المللی حتی برای خریدهای ضروری

آمار تکان‌دهنده: بر اساس گزارش انجمن تولیدکنندگان، ۴۰درصد واحدهای تولید کود در آستانه ورشکستگی کامل قرار دارند.

 

۲. بحران بیکاری: زنجیره معیوبی که گسترش می‌یابد

تعطیلی کارخانه‌های کود تنها به ۳۰ هزار بیکار مستقیم محدود نمی‌شود. این بحران به صورت زنجیروار بر بخش‌های زیر تأثیر می‌گذارد:

• کشاورزان (کاهش کیفیت و کمیت محصولات)

• حمل و نقل و لجستیک

• صنایع بسته‌بندی

• فروشندگان نهاده‌های کشاورزی

پیش‌بینی کارشناسان: در صورت تداوم این روند، حداقل ۱۰۰ هزار شغل غیرمستقیم نیز در خطر خواهند بود.

۳. گرانی مواد اولیه: دست‌های پنهان در افزایش قیمت‌ها

شرکت‌های دولتی مانند پتروشیمی، ملی نفت و ملی مس با افزایش بی‌سابقه قیمت مواد اولیه، تولیدکنندگان کود را تحت فشار قرار داده‌اند:

ماده اولیه افزایش قیمت تأثیر بر هزینه تولید

گوگرد ۳۰۰درصد افزایش ۷۰درصد قیمت کودهای فسفاته

اسید سولفوریک ۲۵۰درصد افزایش ۶۰درصد قیمت کودهای سولفاته

اوره ۲۰۰درصد افزایش ۵۰درصد قیمت کودهای نیتروژنه

سؤال اساسی: چرا سازمان حمایت مصرف‌کننده و تولیدکننده بر قیمت‌گذاری این شرکت‌های دولتی نظارتی ندارد؟

 

۴. غفلت از بخش خصوصی: هشدارهای مکرر رهبری نادیده گرفته می‌شود

با وجود تأکیدات مکرر مقام معظم رهبری بر نقش بخش خصوصی در اقتصاد، تصمیم‌گیری‌های کلان صنعت کود همچنان در دست دولت است. این موضوع منجر به:

• تصمیم‌های نادرست بدون مشورت با فعالان واقعی بازار

• سیاست‌های متناقض در حوزه صادرات و واردات

• عدم شفافیت در تخصیص ارز و مواد اولیه

نقل قول از یک تولیدکننده: "ما حتی در جلسات تصمیم‌گیری درباره سرنوشت خودمان هم دعوت نمی‌شویم!"

۵. ممنوعیت صادرات: سیاستی خودتحریمی

ایران ظرفیت تولید ۵۰۰ هزار تن کود مازاد بر نیاز داخلی را دارد که می‌تواند سالانه یک میلیارد دلار ارزآوری داشته باشد. اما:

• وزارت جهاد کشاورزی بدون ارائه دلیل فنی از صادرات جلوگیری می‌کند

• در حالی که ترکیه و عراق بازارهای آماده برای صادرات هستند

• این در حالی است که تولیدکنندگان حتی از ارز ترجیحی هم استفاده نمی‌کنند

 

۶. ابهام در قیمت ارز مواد اولیه: بازی با اعداد و ارقام

انتقال مواد اولیه کود به گروه کالایی ۲۲ باعث شده:

• هیچ فرمول شفافی برای محاسبه نرخ ارز اعمال نشود

• هر بانک بر اساس سلیقه خود نرخ را تعیین می‌کند

• تولیدکنندگان نمی‌توانند برای آینده برنامه‌ریزی مالی کنند

 

۷. سونامی واردات: تیر خلاص به صنعت داخلی

در تناقضی آشکار:

-از یک سو تولیدکنندگان داخلی با ظرفیت خالی کار می‌کنند

-از سوی دیگر تعرفه واردات کود از ۲۰درصد به ۵درصد کاهش یافته است

-کودهای خارجی با کیفیت پایین‌تر اما قیمت کمتر بازار را اشباع کرده‌اند

آمار رسمی: واردات کود در سال ۱۴۰۳ نسبت به سال قبل ۴۰درصد افزایش داشته است!

 

راهکارهای فوری و بلندمدت برای نجات صنعت کود

اقدامات اضطراری (ظرف ۳ ماه)

- رفع موانع ارزی: بانک مرکزی باید فوراً دستورالعمل‌های شفاف برای واردات مواد اولیه صادر کند

-کنترل قیمت‌گذاری: تشکیل کمیته نظارتی ویژه برای قیمت‌گذاری مواد اولیه توسط شرکت‌های دولتی

-مجوز صادرات فوری: لغو ممنوعیت صادرات برای کودهای مازاد بر مصرف داخلی

اصلاحات ساختاری (۶ ماه تا ۱ سال)