بستنی در ایران و جهان؛ داستانی شگفت‌انگیز از سرما و شیرینی+ ویدئو
تاریخچه بستنی در ایران و جهان چیست؟ سفری به گذشته شیرین‌ترین دسر دنیا و نقش ویژه ایران در این تاریخچه.
تاریخچه بستنی در ایران و جهان چیست؟ از اختراع اولین دسرهای یخی در چین و ایران باستان تا ورود شربت به اروپا و تحول بستنی شیری. سفری به گذشته شیرین‌ترین دسر دنیا و نقش ویژه ایران در این تاریخچه.
به گزارش اخبار سبز کشاورزی؛ کمتر کسی است که عاشق بستنی، این دسر خنک و دوست‌داشتنی، نباشد. بستنی همراه لحظات شیرین ما در گرمای تابستان یا حتی در دل سرمای زمستان است. اما آیا تا به حال به این فکر کرده‌اید که این ایده جادویی ترکیب سرما و طعم‌های دل‌انگیز از کجا آمده است؟
تاریخچه بستنی در ایران و جهان داستانی fascinating و چند هزار ساله دارد که ریشه‌های آن به تمدن‌های باستانی مختلفی بازمی‌گردد و نقش ایران در این داستان بسیار پررنگ و کلیدی است. بیایید با هم سفری به گذشته این دسر شیرین داشته باشیم.
نقطه آغاز؛ دسرهای یخی اولیه در چین، روم و هند
ایده ترکیب سرما با طعم‌های شیرین، آن‌طور که فکر می‌کنید جدید نیست. شواهدی از مصرف دسرهای یخی در تمدن‌های باستانی مختلف وجود دارد.
گفته می‌شود در چین باستان، مردم برف یا یخ را با عسل و میوه‌ها مخلوط می‌کردند و می‌خوردند.
در امپراتوری روم باستان نیز از برف کوه‌ها برای تهیه دسرهای مشابه استفاده می‌شد.
حتی در هند باستان نیز اشاراتی به استفاده از یخ برای خنک کردن نوشیدنی‌ها و دسرهایی شبیه به اسموتی‌های امروزی دیده می‌شود. این‌ها اولین جرقه‌های خلق دسر یخی در ذهن انسان بود.
اما نقش ایرانیان باستان در این تاریخچه واقعاً برجسته است و شاید بتوان گفت ایران یکی از پیشگامان اصلی در زمینه دسرهای یخی و نوشیدنی‌های خنک بوده است.
ایده ترکیب یخ یا برف با شربت‌های میوه‌ای و طعم‌دهنده‌های طبیعی، به ایران باستان بازمی‌گردد. شربت، به عنوان یک نوشیدنی شیرین و خنک، ریشه در فرهنگ ایرانی دارد و بعدها همین شربت‌ها راه را برای دسرهای یخی پیچیده‌تر باز کردند.
یکی از نمونه‌های اولیه و بسیار مهم در ایران باستان، آنچه امروزه به نام پالوده یا فالوده می‌شناسیم، بوده است. ترکیبی از یخ یا برف خرد شده با شهد یا شیره میوه‌ها.
ایرانیان باستان در هنر ذخیره و نگهداری یخ نیز استاد بودند. آن‌ها سازه‌های عظیمی به نام یخدان یا یخچال می‌ساختند که امکان نگهداری یخ و برف جمع‌آوری شده در فصل زمستان را برای ماه‌های گرم سال فراهم می‌کرد.
این فناوری بی‌نظیر، امکان دسترسی به ماده اولیه دسرهای یخی را در تمام طول سال میسر می‌ساخت و نقش مهمی در توسعه این نوع خوراکی‌ها در ایران داشت.
سفر شربت ایرانی به اروپا؛ طعمی جدید در سرزمین‌های دور
این شربت‌ها و دسرهای یخی ایرانی، به تدریج و از طریق راه‌های تجاری و ارتباطات فرهنگی، راه خود را به سرزمین‌های دیگر باز کردند. به‌ویژه شربت، به دلیل طعم دلنشین و قابلیت حمل آسان‌تر (به شکل شهد غلیظ)، از طریق راه‌های تجاری و احتمالاً در دوران جنگ‌های صلیبی، به اروپا راه یافت.
کلمه "Sorbet" در زبان‌های اروپایی نیز ریشه در کلمه "شربت" فارسی دارد که نشان‌دهنده منشأ ایرانی این نوع دسر یخی است.
اروپایی‌ها در ابتدا شربت را به شکل نوشیدنی خنک مصرف می‌کردند، اما به تدریج ایده ایرانی ترکیب آن با یخ را پذیرفتند و شروع به تهیه دسرهای یخی میوه‌ای کردند که امروزه به آن‌ها سوربه (Sorbet) گفته می‌شود.
آنتونیو لاتینی و گام بلند به سوی بستنی شیری در اروپا
نقطه عطف دیگری در تاریخچه بستنی در جهان، در اروپا و به‌ویژه ایتالیا و سپس فرانسه رقم خورد. تا قرن هفدهم میلادی، بیشتر دسرهای یخی اروپایی بر پایه آب و میوه بودند.
اما در اواخر قرن هفدهم، آشپز ایتالیایی به نام آنتونیو لاتینی (Antonio Latini) در کتاب معروف خود به نام "Lo Scalco alla Moderna" که در ناپل منتشر شد، دستور تهیه‌ی نوعی شربت یخی را منتشر کرد که بر پایه شیر بود!
این دستور، یک گام مهم در جهت تولید بستنی امروزی بود، زیرا برای اولین بار به‌طور رسمی، استفاده از پایه لبنی (شیر) در تهیه دسرهای یخی مستند شد و آن را از سوربه‌های صرفاً میوه‌ای متمایز کرد.
اگرچه ممکن است ایده استفاده از شیر یا خامه در دسرهای یخی پیش از آن نیز وجود داشته باشد، اما ثبت رسمی دستور توسط لاتینی اهمیت زیادی در گسترش آن داشت.
پس از کار لاتینی، ایتالیایی‌ها و به‌ویژه فرانسوی‌ها، با افتتاح کافه‌ها و شیرینی‌پزی‌ها (مانند کافه پروکوپ در پاریس توسط فرانچسکو پروکوپیو دِ کولتلی در سال ۱۶۸۶ که انواع بستنی را سرو می‌کرد)، به توسعه و محبوبیت بستنی بر پایه شیر و خامه کمک شایانی کردند و آن را به شکلی که امروزه می‌شناسیم، نزدیک‌تر ساختند.
بستنی در ایران امروز؛ ترکیبی از سنت و مدرنیته
همانطور که بستنی در اروپا مسیر تکامل خود را طی می‌کرد، به تدریج و به‌ویژه در دوران قاجار و پهلوی، بستنی به سبک اروپایی وارد ایران شد.
اما ایرانیان خلاق، این دسر را با ذائقه و مواد اولیه محلی خود ترکیب کردند و نتیجه، خلق شاهکارهایی مانند بستنی سنتی زعفرانی با گلاب، خامه و خلال پسته شد که امروزه شهرت جهانی دارد و نمادی از تاریخچه بستنی در ایران و جهان به شمار می‌رود.
میراثی شیرین از گذشته تا امروز
از دسرهای یخی ساده‌ی دوران باستان در چین و روم تا شربت‌ها و پالوده‌های ایرانی، و از آنجا تا سوربه‌ها و بستنی‌های شیری اروپا و در نهایت بستنی‌های متنوع و خلاقانه امروزی، مسیر پر فراز و نشیبی طی شده است.
تاریخچه بستنی در ایران و جهان داستانی پرفراز و نشیب و خوشمزه است که از ترکیب خلاقیت‌های فرهنگی مختلف شکل گرفته و نشان می‌دهد که این دسر محبوب، میراث مشترک تمدن‌های بسیاری است که هر یک سهمی در تکامل آن داشته‌اند.
بنابراین، دفعه بعد که از خوردن یک بستنی لذت می‌برید، لحظه‌ای به این تاریخچه غنی و طولانی فکر کنید.
