ساختار تأمین مالی کشاورزی در اقتصاد آمریکا و چین
الگوی تأمین مالی کشاورزی در آمریکا و چین نشان‌دهنده دو رویکرد متفاوت اما موفق است؛ بررسی این دو مدل درس‌هایی مهم برای طراحی نظام مالی کارآمد ارائه می‌دهد
دریک نگاه،اقتصاد ایالات متحده آمریکا با تولید ناخالص داخلی فراتر از۲۸ تریلیون دلار در سال ۲۰۲۴ با داشتن تنها حدود ۴.۲درصد از جمعیت جهان، حدود یک چهارم از کل تولید جهان را داراست؛این در حالی است که بخش کشاورزی این کشور، سهمی معادل ۱.۱درصد از این حجم عظیم اقتصادی را به خود اختصاص داده است.
اخبار سبز کشاورزی؛ این رقم به‌ظاهر کوچک، در واقع پشتوانه‌ی یکی از مولدترین و پیشرفته‌ترین بخش‌های کشاورزی جهان محسوب می‌شود که امنیت غذایی داخلی و بخش قابل توجهی از صادرات کشاورزی جهانی را تضمین می‌کند. کلید این موفقیت را باید در طراحی یک «سامانه هوشمند تأمین مالی» جستجو کرد.
ستون فقرات مالی: سامانه اعتبار کشاورزی
برخلاف شماری از کشورها که از مدل بانک کشاورزی کاملاً دولتی پیروی می‌کنند، الگوی آمریکایی بر پایه‌ی شبکه‌ای غیردولتی اما تحت نظارت دولت فدرال استوار شده است. سامانه اعتبار کشاورزی (FCS) به‌عنوان یک شبکه مالی تعاونی تخصصی، تحت نظارت "هیئت نظارت بر اعتبار کشاورزی فدرال (FCA)" فعالیت می‌کند.
این سامانه که در سال ۱۹۱۶ با هدف نجات کشاورزی از دست سوداگران محلی تأسیس شد، امروز شامل ۴ بانک فدرال اعتبار کشاورزی و ۷۱ انجمن اعتبار کشاورزی در سراسر کشور است که مالکیت آن به‌طور کامل در اختیار وام‌گیرندگان؛شامل کشاورزان، دامداران، تعاونی‌های روستایی و مشاغل وابسته قرار دارد.
این ساختار منحصربه‌فرد، چرخه مالی پایداروکارآمدی را ایجاد کرده است؛ به گونه ای که از طریق انتشار اوراق قرضه ممتازدر بازارهای سرمایه، منابع مالی لازم را گردآوری کرده و این منابع را در قالب وام‌های بلندمدت و کوتاه‌مدت به بخش کشاورزی تزریق می‌کند.
بر اساس آخرین آمار سه‌ماهه اول سال ۲۰۲۴، حجم پرتفوی اعتباری این سامانه به ۳۴۷ میلیارد دلار رسیده که نشان از نقدینگی بالای در دسترس تولیدکنندگان دارد.
نقش مکمل دولت: خدمات وام‌دهی کشاورزی
در کنار این سامانه تعاونی، بخش دولتی به‌عنوان تکمیل‌کننده و پشتیبان عمل می‌کند. خدمات وام‌دهی کشاورزی (FSA) زیرمجموعه وزارت کشاورزی آمریکا، به‌عنوان بازوی اجرایی دولت به کشاورزانی که به دلیل ریسک بالا، فقدان سابقه اعتباری مناسب یا شرایط دشوار اقلیمی هستند وامکان دسترسی به وام‌های متعارف را ندارند، خدمات ارائه می‌دهد.
این خدمات عمدتاً در قالب «تضمین وام»تا سقف ۹۵درصد وهمچنین اعطای «وام‌های مستقیم» با نرخ‌های ترجیحی ارائه می‌شود. بودجه این نهاد در سال مالی ۲۰۲۴ بالغ بر ۶.۵ میلیارد دلار برای برنامه‌های اعتباری در نظر گرفته شده است.
این مکانیسم، ریسک اعتباری را برای نظام بانکی خصوصی و سامانه FCS کاهش داده و آن‌ها را به خدمات‌دهی به مشتریان پرریسک‌تر ترغیب می‌کند.
پیامدهای کلان اقتصادی و اثرات توسعه‌ای
این مدل دوگانه تأمین مالی، پیامدهای اقتصادی عمیقی به همراه داشته است. ثبات در جریان نقدینگی منجربه افزایش بهره‌وری و دستیابی به مقیاس اقتصادی در مزارع آمریکایی شده است. از سوی دیگر، حمایت از نوآوری و خرید تجهیزات پیشرفته، سهم کشاورزی در تراز تجاری آمریکا را مثبت نگه داشته است.
برآوردها حاکی از آن است که صادرات محصولات کشاورزی و فرآوری‌شده از مرز ۲۰۰ میلیارد دلار فراتر خواهد رفت. علاوه بر این، نظام مالی مذکور با درنظرگیری مسئولیت اجتماعی و ارائه وام‌های مسکن روستایی و توسعه زیرساخت‌های محلی، سهم بسزایی در جلوگیری از مهاجرت بی‌رویه از مناطق روستایی ایفا کرده است.
هم‌افزایی استراتژیک برای الگوبرداری
مدل آمریکایی تأمین مالی کشاورزی، نمونه موفقی از همکاری بخش تعاونی-خصوصی و دولت محسوب می‌شود. سامانه اعتبار کشاورزی به‌عنوان موتور محرک اصلی، نیازهای تجاری بخش را با کارایی بالا تأمین می‌کند، در حالی که خدمات وام‌دهی کشاورزی به‌عنوان تور ایمنی و عدالت‌ساز، از ایجاد شکاف‌های اعتباری و حذف کشاورزان خرده‌پا و جوان جلوگیری می‌نماید.
این مدل یکپارچه با تضمین جریان پایدار نقدینگی به بخش کشاورزی، از کلیدی‌ترین عوامل حفظ رقابت‌پذیری، تاب‌آوری و پیشرو بودن این بخش در مقیاس جهانی به شمار می‌رود.
این تجربه ارزشمند، درس‌های مهمی برای سایر کشورهای در حال توسعه دارد که به دنبال طراحی نظام مالی مقاوم و پویا برای بخش کشاورزی خود هستند.
نظام تأمین مالی کشاورزی چین: مدلی مبتنی بر حمایت همه‌جانبه دولتی
در اقتصاد چین با تولید ناخالص داخلی حدود ۱۸ تریلیون دلار در سال ۲۰۲۴، سهم بخش کشاورزی حدود ۷ درصد از GDP را به خود اختصاص داده است. این بخش که معیشت مردم وسفره متنوع آنان را تأمین می‌کند، توسط شبکه‌ای منسجم از نهادهای مالی دولتی پشتیبانی می‌شود.
ستون فقرات این نظام، بانک کشاورزی چین (ABC) است که با دارا بودن بیش از ۲۳٬۰۰۰ شعبه، گسترده‌ترین شبکه بانکی در مناطق روستایی را ایجاد کرده است. این بانک تنها در سال ۲۰۲۳ بیش از 2/4 تریلیون یوان (معادل ۵۸۰ میلیارد دلار) تسهیلات به بخش کشاورزی اختصاص داده است.
بانک توسعه کشاورزی چین (ADBC) به عنوان نهاد تخصصی سیاستی، خرید تضمینی محصولات استراتژیک را تأمین مالی می‌کند. سهم این بانک در تأمین مالی زنجیره ارزش محصولات کشاورزی در سال ۲۰۲۴ به 8/2 تریلیون یوان رسیده است.
دولت چین با اجرای برنامه‌های جامع: پرداخت یارانه‌های مستقیم به کشاورزان، پوشش بیمه‌ای محصولات کشاورزی، اعطای تسهیلات ترجیحی،توانسته است امنیت غذایی و ثبات درآمدی بهره‌برداران را تضمین کند. این مدل یکپارچه که در آن دولت نقش راهبردی و هدایت‌گری ایفا می‌کند، محرک اصلی توسعه پایدار کشاورزی در چین محسوب می‌شود.
سخن پایانی این که هرجای جهان که دانه ای درزمین کاشته می شود؛موضوع تامین مالی وپوشش ریسک های مالی هم زمان با نیاز های پایه خاک وآب رخ می نماید واز موضوعات مهمی است که دولت ها با افزایش سرمایه نهاد های تامین کننده مالی،می توانند به رونق سفره مردم بپردازند.
This article deals with the issue of financing the agricultural sector in the United States and China. Ramin Amini Zare
رامین امینی زارع؛ علاقمند حوزه کشاورزی
09123100261
