تجمل بر سفره‌های سوگ ایرانیان
حلواهای لاکچری چگونه به نماد تازه آیین ختم تبدیل شدند؟
تغییر چهره مراسم ختم در ایران؛ از دیس‌های سنتی حلوا تا بسته‌بندی‌های لوکس. چگونه حلواهای لاکچری به نماد آبروداری در آیینهای سوگ ایرانی تبدیل شده‌اند
هوای سنگین سوگ، دیگر رنگی از سادگی ندارد. در قلب مراسم‌های عزاداری شهری، حالا جعبه‌های درخشان و حلواهای معطر در بسته‌بندی‌های نفیس، آرام بر سفره‌های ختم نشسته‌اند؛ حلواهایی که بیش از آنکه طعم غم داشته باشند، بوی تجمل و زیبایی می‌دهند.
اخبار سبز کشاورزی؛ سنتی که زمانی در آشپزخانه‌های مادرانه شکل می‌گرفت، امروز به آیینی لوکس در سالن‌های بزرگ و روشن تبدیل شده است.
از سفره‌های مسجد تا مراسم‌هایی با حال‌وهوای قونیه
برگزاری مراسم ختم در شهرهای بزرگ ایران آرام‌آرام دگرگون شده است. خانواده‌ها در جست‌وجوی برگزاری آبرومند و متفاوت مراسم، از فضای سنتیِ مسجدها فاصله گرفته‌اند. مجلس‌های امروزی اغلب با نورپردازی گرم، دف‌نوازی، شعر مولانا، شمع‌آرایی و پذیرایی منظم برگزار می‌شوند. در این فضا، حلوا دیگر تنها خوراکی نیست؛ بلکه بخشی از طراحی صحنه سوگ است؛ عنصر زیبایی‌شناسی‌ای که مراسم را از سوگواری صرف به یک آیین آرام‌بخش تبدیل می‌کند.
چرا حلواهای لاکچری محبوب شده‌اند؟
تغییر نگاه جامعه به آبروداری و احترام به مهمان، یکی از دلایل اصلی رشد این گرایش است. خانواده‌ها ترجیح می‌دهند پذیرایی مرتب و هماهنگ باشد و بسته‌بندی‌های تک‌نفره و زیبا حس نظم و احترام ایجاد می‌کند.
از سوی دیگر، کمبود وقت و مشغله کاری موجب شده پخت حلواهای خانگی دشوار شود. سفارش پکیج‌های آماده علاوه بر صرفه‌جویی در زمان، نگرانی از خراب شدن یا شلوغی سفره را نیز برطرف می‌کند.
در میان نسل جدید، زیبایی‌بینی و توجه به جزئیات ظاهری اهمیت بیشتری پیدا کرده است؛ رنگ‌های فاخر، طراحی حرفه‌ای و چیدمان مدرن، فضای مراسم را چشم‌نواز و آبرومندانه می‌سازد.
رقابت در رنگ و طعم؛ شیرینی سوگ با امضای شخصی
بازار حلواهای سوگواری حالا پررونق‌تر از همیشه است. قنادی‌ها و کارگاه‌های حرفه‌ای، با تنوعی از طعم‌های پسته‌ای، زعفرانی، گلسرخ و زنجبیلی، تلاش می‌کنند ترکیبی از سنت و مدرنیته را ارائه دهند.
رنگ‌های صورتی، سبز پسته‌ای، قهوه‌ای تیره یا زرد روشن، جای قهوه‌ای کلاسیک را گرفته‌اند. خانواده‌ها از طریق همین طراحی و چیدمان، سلیقه و جایگاه اجتماعی خود را در آیین سوگ به نمایش می‌گذارند.
طبقه، تفاوت و تجمل؛ ختم‌ها نیز طبقاتی شدند
در شمال تهران و مناطق مرفه، جعبه‌های تک‌نفره شامل حلوا، خرمای پیارم و شیرینی کره‌ای یا نوشیدنی زعفرانی، تبدیل به عرف شده است. در جنوب شهر اما، حلواهای خانگی و دیس‌های بزرگ سنتی همچنان رایج‌اند.
با این حال، موج تجمل از شمال به جنوب در حال حرکت است؛ مراسم بزرگان محله و بازاری‌های باسابقه نیز به تدریج به سمت بسته‌بندی‌های فاخر و فضاهای «آبرومندتر» رفته‌اند.
عرفان با چاشنی تجمل؛ تناقض یا تلفیق؟
تجمل تازه با ظاهر معنویت‌آمیز خود، تضاد جالبی با فلسفه سادگی دارد. در بسیاری از ختم‌ها، ترکیب موسیقی عرفانی، دف‌نوازی و شعر‌خوانی، آیینی آرام و دل‌نشین می‌سازد.
خانواده‌ها باور دارند این شیوه، ادای احترام بیشتری به عزیز درگذشته است و پیام سوگ را در قالب زیبایی و آرامش منتقل می‌کند. در چنین فضایی، «حلوا» از یک خوراکی سنتی به نماد زیبایی و تعهد فرهنگی تبدیل شده است.
منتقدان چه می‌گویند؟
البته این روند، منتقدانی هم دارد. بسیاری از کارشناسان اجتماعی هشدار می‌دهند که هزینه‌های ختم به‌طور غیرضروری افزایش یافته و رقابت در «شیک برگزار کردن» خانواده‌ها را زیر فشار مالی قرار می‌دهد. برای مثال، در یک مراسم ۳۰۰ نفره، هزینه پکیج‌های لاکچری ممکن است به ده‌ها میلیون تومان برسد.
برخی نیز معتقدند تجمل‌گرایی، روح فروتنی و معنویت مراسم سوگ را دچار خدشه کرده است. به گفته منتقدان، نقش شبکه‌های اجتماعی در ترویج این رقابت چشمگیر است؛ تصاویر میزهای مجلل و بسته‌بندی‌های خاص، استانداردی غیرواقعی از سوگواری ساخته‌اند.
آینده حلواهای لاکچری؛ از خوراک سنتی تا آیین تجاری
شواهد نشان می‌دهد روند لاکچری‌شدن فعلاً در حال گسترش است. قنادی‌ها و سالن‌های بزرگ، پکیج‌های کامل مراسم ختم شامل گل‌آرایی، نورپردازی و میزهای اختصاصی حلوا و خرما ارائه می‌کنند.
برندهای حلواساز نیز بسته‌های متنوع اقتصادی تا سوپرلوکس را عرضه کرده‌اند. این دگرگونی احتمالاً زمینه‌ساز بازاری جدید خواهد بود؛ بازاری که شاید به‌زودی، «پک سوگ» را در کنار کیک تولد و باکس گل، به کالای ثابت زندگی شهری تبدیل کند.
یک سنت قدیمی در لباسی نو
با وجود همه تغییرات، حلوا هنوز همان حلواست؛ شیرینیِ اندوهی که بوی خاطره و یاد از رفتگان دارد. اما جامعه امروز، آن را در قالبی تازه بازتعریف کرده است.
لاکچری‌شدن حلوا، نشانه‌ای از تلاش نسل جدید برای حفظ آیین سوگواری در کنار زیبایی و نظم زندگی مدرن است.
حلوا در این روایت جدید، نه فقط خوراکی سوگ، بلکه آیینهای از فرهنگ تحول‌یافته ایرانیان است؛ ترکیبی از سنت، سلیقه، تجمل و آرامش آیینی./هفت صبح
