از اولین موتورسیکلت‌های وارداتی تا کارخانه‌های امروز؛ خیابان‌های ایران چگونه موتوری شدند؟

از ورود اولین موتورسیکلت‌ها در سال ۱۹۱۲ تا شکل‌گیری ده‌ها کارخانه امروز؛ مروری بر یک قرن تحول صنعت موتورسیکلت و آمار تولید، مونتاژ و ناوگان کشور.

صدای گاز موتورسیکلت، سال‌هاست که بخشی از موسیقی خیابان‌های ایران شده است؛ از کوچه‌های قدیمی تهران گرفته تا جاده‌های روستایی و شهرهای بزرگ؛ اما داستان این وسیله‌ی پرسرعت و پرطرفدار در ایران، فقط با «واردات چند موتور» شروع نشد؛ پشت آن، دهه‌ها تجربه، مونتاژ، آزمایش، شکست، رشد و نوآوری خوابیده است. اگر دلت می‌خواهد بدانی این مسیر چطور شکل گرفت، بیا با هم به گذشته برگردیم.

از-اولین-موتورسیکلت‌های-وارداتی-تا-کارخانه‌های-امروز.jpg-1.jpg-3.jpg-3.jpg-44

اولین ملاقات ایران با موتورسیکلت؛ وقتی صدایی تازه در خیابان‌ها پیچید

اخبار سبز کشاورزی؛ براساس اسناد تاریخی و گزارش‌های مستند، اولین سری موتورسیکلت‌ها حدود سال ۱۹۱۲ میلادی وارد ایران شدند. در آن دوران، موتور نه یک وسیلهٔ حمل‌ونقل عمومی، بلکه وسیله‌ای لوکس و مدرن بود. بیشتر دست طبقه مرفه یا گروه‌های دولتی می‌رسید و مردم عادی حتی تصور هم نمی‌کردند روزی موتور، بخشی از زندگی‌شان شود.

در سال‌های بعد، پای برندهای اروپایی، با کلاسیک‌ترین مدل‌های خود به ایران باز شد؛ آن روزها اگر کسی موتور انگلیسی یا آلمانی داشت، انگار اسب بالدار زیر پایش بود.

از-اولین-موتورسیکلت‌های-وارداتی-تا-کارخانه‌های-امروز

دهه‌های ۳۰ تا ۵۰ شمسی؛ بازار رنگارنگ موتورها و ورود ژاپنی‌ها

از اواخر دهه ۲۰ و اوایل دهه ۳۰ شمسی واردات موتورسیکلت شدت گرفت. آن زمان خیابان‌ها پر شد از برندهای اروپایی مثل: B.S.A، Ariel، Triumph،Matchless و البته بعدها موتورهای ایتالیایی «وسپا» و «لامبرتا» هم حسابی محبوب شدند.

اما نقطه‌عطف بزرگ، ورود موتورسیکلت‌های ژاپنی بود. در اواخر دهه ۴۰ شمسی، «یاماها» و چند برند دیگر، بازار ایران را تکان دادند. کیفیت بالا و مصرف کمتر، باعث شد رقبا کم‌کم کنار بروند.

در اوایل دهه ۵۰ شمسی نیز شرکت‌هایی مثل ایران دوچرخ ایجاد شدند که نمایندگی رسمی یاماها را برعهده گرفتند و بازار را حرفه‌ای‌تر کردند.

از-اولین-موتورسیکلت‌های-وارداتی-تا-کارخانه‌های-امروز.jpg-1.jpg-3

شروع مونتاژ در ایران؛ از CKD تا تولید داخلی

با افزایش تقاضا، ایران کم‌کم از واردکننده صرف فاصله گرفت و وارد فاز مونتاژ شد. یاماها، یکی از اولین برندهایی بود که قرارداد رسمی مونتاژ با ایران بست. طبق گزارش رسمی یاماها، تولید موتورهای 125 سی‌سی چهارزمانه قرار بود از تابستان ۲۰۰۲ دوباره در ایران آغاز شود. این همکاری، ادامه مسیری بود که پیش از انقلاب نیز تجربه شده بود.

از اوایل دهه ۸۰ شمسی به بعد، صنعت موتورسیکلت ایران وارد مرحله جدیدی شد: شرکت‌های متعدد با همکاری برندهای خارجی و سپس با طراحی داخلی، موتورهای متنوعی روی خط تولید آوردند.

نتیجه‌اش؟ بازاری پر از طرح، برند و مدل‌های مختلف، از شهری و اقتصادی تا مدل‌های اسپرت و نیمه‌حرفه‌ای.

از-اولین-موتورسیکلت‌های-وارداتی-تا-کارخانه‌های-امروز-33

رشد صنعت موتور در ایران؛ امروز چه خبر است؟

طبق آمار رسمی منتشرشده: در ۶ ماه اول سال ۱۴۰۳ بیش از ۳۱۰ هزار دستگاه موتورسیکلت در ایران تولید شده است.

اکنون ایران حدود ۴۴ کارخانه موتورسیکلت‌سازی فعال دارد.

بخش تولید موتور برای ۱۶ هزار نفر شغل مستقیم و بیش از ۸۰ هزار نفر شغل غیرمستقیم ایجاد کرده است.

تولید سالانه در برخی دوره‌ها، رشد قابل‌توجهی داشته است؛ مثلاً در یک بازه ۱۰ماهه، بیش از ۳۷۳ هزار دستگاه موتور سیکلت مونتاژ شد.

این اعداد نشان می‌دهد که صنعت موتورسیکلت نه‌تنها پابرجاست، بلکه یکی از ستون‌های حمل‌ونقل شهری در ایران شده است.

از-اولین-موتورسیکلت‌های-وارداتی-تا-کارخانه‌های-امروز.jpg-1.jpg-3.jpg-3

تعداد موتورسیکلت‌های فعال و فرسوده در کشور

تا آذر ۱۴۰۴، ناوگان موتورسیکلت کشور تقریباً ۱۴ میلیون دستگاه تخمین زده می‌شود که از این میان بیش از ۱۱.۳ میلیون دستگاه فرسوده یا در مرز فرسودگی قرار دارند؛ این ساختار ناوگان نشان‌دهندهٔ گستردگی مشکل نوسازی و تأثیر قابل‌توجه موتورسیکلت‌ها در آلودگی شهری است.

در عین حال روند تولید داخلی در دهه‌های اخیر، نوسان چشمگیری داشته است و گزارش‌های صنفی آمارهای تاریخی تولید را از چندصد هزار تا بیش از یک میلیون دستگاه در سال نشان می‌دهد؛ برنامه‌ریزی‌های اخیر نیزهدف‌گذاری‌هایی برای افزایش تولید موتورسیکلت‌های برقی (حدود ۴۰۰ هزار دستگاه در طرح‌های برنامه‌ای) اعلام کرده‌اند، اما تحقق کامل این اهداف هنوز نیازمند گزارش‌های عملکردی تفصیلی است.

از-اولین-موتورسیکلت‌های-وارداتی-تا-کارخانه‌های-امروز-6

جمع‌بندی؛ صد سال داستانِ آهنیِ خیابان‌های ایران

از اولین موتور وارداتی در سال ۱۹۱۲ تا امروز که کارخانه‌ها یکی پس از دیگری در حال تولید و مونتاژ هستند، موتورسیکلت همیشه بخشی از مسیر رشد حمل‌ونقل ایران بوده است. از موتورهای کلاسیک انگلیسی تا ژاپنی‌های پرقدرت و سپس تولیدات داخلی؛ این وسیله‌ی کوچک و پرسرعت توانسته است جایی بزرگ در زندگی ما پیدا کند.

صدای موتور، صدای یک قرن تاریخ است؛ تاریخی پر از تغییر، هیجان و حرکت.