آیا فضای سبز اصفهان ذخایر حوضه زاینده‌رود را می‌بلعد؟

«بخش زیادی از چاه‌های در اختیار شهرداری خشک شده و تعداد اندکی از چاه‌ها فعال است که آن هم با کاهش شدید آب‌دهی روبرو شده است لذا تمرکز بر روی پساب است تا در عرصه‌های جنگلی ۷۰۰ هکتار فضا سبز شرق و چندین هکتار شمال اصفهان آبیاری شود».

به گزارش مزرعه سبز به نقل از ایمنا، سال‌های زیادی از آن روزها که همگان اصفهان را به چشم یک باغ‌شهر نگاه می‌کردند، نمی‌گذرد اما توسعه نامتناسب این شهر و سیل جمعیت مهاجر از استان‌های همجوار به آن، رفته رفته ذخایر سبز اصفهان را کم کرد؛ در سال‌های اخیر نیز خشکسالی بیخ گلوی فلات مرکزی ایران را گرفت تا عوامل انسانی و طبیعی دو بلای این باغ‌شهر شود.

با این حال در سال‌های اخیر اهتمام زیادی برای حفظ داشته‌های سبز اصفهان بکار گرفته شد و در این میان شهرداری مسئولیت حفظ چهار هزار هکتار از پنج هزار و ۲۰۰ هکتار فضای سبز شهر شامل پارک‌ها و فضای سبز خیابان‌ها و بوستان‌های مختلف را به عهده دارد.

یکی از سوالات همیشگی در اذهان عمومی این است که در شرایطی که اصفهان با بحران آب مواجه است، آب موردنیاز برای این سطح از فضای سبز چگونه و از کجا تأمین می‌شود؟ این سوال گاهی بهانه‌ای برای اختلاف‌افکنی میان مردم اصفهان و استان‌های دیگر شده و برخی با رویکرد افراطی معتقدند تا زمانی که اصفهان این فضای سبز را دارد، اجازه مطالبه حقابه خود را ندارد.

در گفت و گوی با «مجید عرفان منش» مدیرعامل سازمان پارک‌ها و فضای سبز شهرداری اصفهان این سوال مطرح شد که آیا تداوم سرسبزی اصفهان به معنای بلعیده شدن هرچه بیشتر ذخایر حوضه آبریز زاینده‌رود است یا خیر؟ که مشروح آن را در ادامه می‌خوانید:

شهرداری اصفهان در آبیاری فضای سبز شهری از چه روشی استفاده می‌کند؟

در شهر اصفهان نزدیک به شش هزار هکتار فضا سبز داریم که نزدیک به چهار هزار هکتار آن در اختیار شهرداری بوده و مابقی در اختیار دیگر ارگان‌ها مانند دانشگاه‌ها، پادگان‌ها و سایر ادارات است. در حال حاضر چندین شیوه آبیاری از جمله آبیاری تحت فشار، آبیاری غرقابی و آبیاری زیرزمینی وجود دارد که در بسیاری از کشورها عملیاتی شده، اما در ایران کمتر مورد توجه قرار گرفته است.

شهرداری اصفهان از سال ۱۳۸۷ حدود ۷۵ درصد عرصه‌های تحت مدیریت خود را با روش آبیاری تحت فشار آبیاری کرده زیرا در بعضی از نقاط شرایط گیاهان ما را به استفاده از روش آبیاری غرقابی پیش برده است.

آبیاری غرقابی یک نوع آبیاری مورد تأیید مجامع علمی است که بسته به نوع خاک و گیاه مجبور هستیم در برخی از مکان‌ها انجام دهیم، به طور مثال در خیابان سپه و عباس آباد درختانی با عمر بیش از ۵۰ سال به صورت غرقابی آبیاری شده‌اند و تبدیل این وضعیت به آبیاری تحت فشار کار اشتباهی خواهد بود زیرا این اقدام باعث خسارت به فضا سبز می‌شود.

با توجه به اینکه شهر اصفهان قدمت دیرینه دارد و مجموعه شهری اصفهان جز شهرداری‌های قدیم کشور محسوب می‌شود باید این یک نکته را بپذیریم که شیوه‌های آبیاری به شرایط خاص، شرایط گیاه و حتی میکرو اقلیم‌ها یا خرده اقلیم‌های شهر بستگی دارد بنابراین اینکه بخواهیم تمام پوشش گیاهی، درختان و تنوع خاکی سطح شهر را با یک شیوه آبیاری کنیم، غیرکارشناسی است.

در حال حاضر منابع آبیاری فضای سبز شهر کدامند؟

شهرداری اصفهان نخستین شهرداری کشور بود که استفاده از پساب‌ها را در دستور کار خود قرار داد که بخش عمده‌ای از فضا سبز شرق، شمال و جنوب اصفهان با این پساب آبیاری می‌شود، آن هم نه پسابی که خروجی تصفیه خانه‌های آب و فاضلاب است، بلکه پسابی در تملک داریم و حقابه آن را خریداری کرده‌ایم که بعد از خارج شدن تصفیه خانه فاضلاب وارد تصفیه‌خانه شهرداری می‌شود و آنجا به صورت تصفیه مجدد مورد تصفیه قرار می‌گیرد، سپس گندزدایی شده و در شبکه مخصوص خود بهره‌برداری و در فضا سبز شهر مورد استفاده قرار می‌گیرد.

اولویت ما در مصرف پساب، آبیاری اراضی فضای سبز جنگلی است و در فضا سبز شهر به علت حضور دائمی شهروندان در این فضاها از این بابت منع شده‌ایم و نمی‌توانیم از لحاظ قانونی در فضا سبز تفرجگاهی از پساب استفاده کنیم.

البته از نظر بار میکروبی و آلودگی پساب‌ها، مرتب پایش می‌شود و گزارشات مربوطه پس از استخراج در اختیار مقامات ذی‌صلاح شهر قرار می‌گیرد؛ در مورد تأمین آب فضا سبز سمت آب‌های غیر متقارن یا پساب‌ها رفته‌ایم که از این بابت در کشور پیشرو هستیم.

علیرغم اینکه بحران خشکسالی که از سال‌ها قبل دامنگیر کشور شده و نه فقط شهر اصفهان که کل کشور با این مشکل روبرو است، باید فضا سبز شهر اصفهان را حفظ کنیم؛ البته در حالی که شرایط جوی شهر اصفهان بسیار آلوده است، تنها شهرداری اصفهان در عرصه شهری با ایجاد فضا سبز به تلطیف هوا و بهبودی کیفیت آن اقدام می‌کند و سایر ارگان‌ها در این زمینه متأسفانه کمتر به وظیفه قانونی خود بر اساس قانون هوا پاک عمل می‌کنند.

آیا از چاه‌های آب و سفره‌های زیرزمینی شهر برای آبیاری فضای سبز استفاده می‌شود؟

طی مطالعات مشترک شهرداری اصفهان و شرکت آب منطقه‌ای، در سال‌های گذشته آبخوان اصفهان حدود ۱۲۹ میلیون متر مکعب آب داشته و این آب که در زیر شهر اصفهان و سفره‌های زیرزمینی قرار دارد به نوعی حقابه مردم از شهر اصفهان است.

در بیرون شهر اصفهان بیش از پنج هزار چاه از دشت زاینده رود آب برداشت می‌کند که تعداد بسیار انگشت شماری از این چاه‌ها در حوزه شهر اصفهان قرار دارد و شهرداری با مجوز و سیر قانونی برداشت می‌کند.

بر اساس مطالعات انجام شده جهت تأمین نیاز آبی شهر اصفهان؛ سالانه نزدیک به ۶۰ میلیون متر مکعب آب نیاز داریم تا یک فضا سبز شاداب داشته و بتوانیم راندمان اکولوژی داشته باشیم؛ متأسفانه بخاطر خشکسالی به وجود آمده، نمی‌توانیم یک سوم نیز از منابع زیرزمینی تأمین کنیم به همین دلیل به سمت استفاده از پساب پیش رفتیم، البته سعی شده مصرف آب را از حوضه‌های آبخوان شهر اصفهان به حداقل برسانیم.

بخش زیادی از چاه‌های در اختیار شهرداری خشک شده و تعداد اندکی از چاه‌ها فعال است که آن هم با کاهش شدید آب‌دهی روبرو شده است لذا تمرکز ما بر روی پساب است تا در عرصه‌های جنگلی ۷۰۰ هکتار فضا سبز شرق و چندین هکتار شمال اصفهان آبیاری شود؛ با توجه به اینکه فضای پارک‌ها عرصه‌های تفرجی به شمار می‌رود، ناگزیر به استفاده از آب‌های زیرزمینی برای دیگر اراضی هستیم.

برای فصل‌های گرم سال و همینطور ذخیره آب باران چه طرح‌هایی اجرا شده است؟

در فصل زمستان که برداشت آب از پساب‌ها در سایر حوزه‌های مصرفی تأمین شود، برنامه‌ای را تصویب کرده‌ایم تا در فصل‌های سرد با برداشت آب از پساب‌ها که در سایر حوزه‌ها مصرفی تأمین صورت گرفته بتوانیم در فصل‌های گرم ذخیره آب داشته باشیم.

متأسفانه بارندگی مؤثر در سطح شهر اصفهان نداریم، اما چند نقطه به عنوان پایلوت در نظر گرفته‌ایم تا آب ذخیره شده در مخازن برای فضای سبز استفاده شود، این طرح را سال ۹۶ در شهرداری اصفهان اجرا کرده‌ایم.

شهروندان باید بدانند در حال حاضر سرزندگی فضای سبز شهر حاصل زحمات شبانه‌روزی خدمتگزاران آنها در شهرداری است که با حداقل آب در اختیار با چنگ و دندان محافظت شده است، البته عملکرد شهرداری اصفهان به عنوان شهرداری پیشرو در مدیریت آب قابل دفاع است و حرف اول را در کشور می‌زند.