هجوم ریزگردها به گلستان

هجوم ریزگردها در گلستان یکی از معضلات زیست محیطی بوده که باعث ایجاد نگرانی های زیادی بین مردم و مسئولان شده است لذا باید پیش از تبدیل شدن به بحران با آن مقابله کرد.

به گزارش مزرعه سبز به نقل از مهر، کاهش بارندگی و تغییر اقلیم و عدم توزیع بارش‌ها در گستره استان سبب شده تا وقوع ریزگرد نسبت به ۱۰ سال گذشته سه برابر افزایش یابد و این امر زنگ خطر جدی برای گلستان است.

همچنین صحرای قره قوم ترکمنستان با مساحتی حدود ۳۵۰ هزار کیلومتر مربع، ۱۷ برابر کل استان است که متاسفانه به حال خود رها شده و به عنوان کانون اصلی ریزگردها در گلستان به شمار می‌رود.

حوضه اترک با حدود هشت هزار کیلومتر مربع، استعداد بیابانی شدن را داشته و در حال حاضر هزار و ۳۰۰ کیلومتر مربع از این منطقه در زمان‌های خاص و در اثر وزش بادهای شدید شمال به جنوب، ریزگرد تولید می‌کند. همچنین ۱۰ هزار هکتار از وسعت خلیج گرگان خشک و بی آب شده و سطح آب آن هم به طور متوسط تا ۸۵ سانتی متر کاهش یافته است، این امر باعث می‌شود تا در اثر وزش بادهای شدید غرب به شرق ریزگرد تولید شود.

خلیج گرگان و تبدیل آن به منشا ریزگرد

دریای خزر در ۱۰۰ سال گذشته شاهد بیش از چهار متر نوسانات تراز آب و در سالیان اخیر شاهد افت سطح آب بوده است، این نوسانات در نواحی ساحلی، مانند خلیج گرگان که دارای عمقی کمتر از چهار متر است، باعث تغییرات زیادی از لحاظ هیدرودینامیکی و مورفولوژیکی و در نهایت زیست محیطی می‌شود.

مدیرکل حفاظت محیط زیست گلستان در این خصوص گفت: منشاء داخلی ریزگردها در استان توسط محیط زیست مورد مطالعه قرار گرفته و حدود ۲۰۰ هزار هکتار از پهنه‌های ما در شهرستان‌های گمیشان، گنبدکاووس و آق قلا درگیر پدیده ریزگرد هستند.

محمدرضا کنعانی افزود: از این بین حدود سه هزار هکتار شدت غبارخیزی بیشتری دارد و در حال حاضر تلاش کرده‌ایم تا مطالعات منشاءیابی پهنه‌هایی که مستعد فرسایش بادی و گرد و غبار هستند را انجام دهیم.

وی با بیان اینکه منشا بیشتر ریزگردها در کشورهای همسایه گلستان است، ادامه داد: مطالعات منشاء یابی خارجی هم انجام شده و پس از بررسی‌های متعدد مشخص شد، کشورهای بخش شمالی و شمال شرقی استان که مساحت آن ۵۴ برابر مساحت کل استان است، دلیل بیشتر گرد و غبارها هستند.

کنعانی با اشاره به اینکه اقدامات در سطح بین‌المللی باید انجام شود، ابراز کرد: سازمان حفاظت محیط زیست و ستاد ملی مبارزه با پدیده گرد و غبار تلاش می‌کند تا از طریق وزارت خارجه موضوع را پیگیری کند.

تدوین برنامه جامع مقابله با پدیده گردو غبار در گلستان

وی اضافه کرد: تدوین «برنامه جامع مقابله با پدیده گرد و غبار» از جمله اقدماتی است که در آن تکالیفی را برای همه دستگاه‌ها مشخص کرده است.

مدیرکل حفاظت محیط زیست گلستان گفت: این برنامه در کارگروه و شورای زیربنایی استان مصوب شده و به دستگاه‌ها مربوطه ابلاغ شده تا هر کدام از آنها وظایف خودشان را انجام دهند.

وی افزود: سازمان جهادکشاورزی، هواشناسی، منابع طبیعی و محیط زیست از جمله دستگاه‌هایی هستند که نقش آنها بیشتر است و بر اساس مصوبات شورای برنامه ریزی، باید تا پایان سال تکالیف خودشان را انجام بدهند.

کنعانی بیان کرد: هر کدام از این چهار دستگاه باید گزارشات خود را در کارگاه زیربنایی استان ارائه کرده و البته ما نظارت‌های لازم را انجام می‌دهیم.

مراقبت از تالاب‌ها و هدایت آب

مدیر عامل شرکت آب منطقه‌ای گلستان هم گفت: مراقبت از تالاب یکی از مهم‌ترین برنامه‌های ما است که در سال‌های اخیر ضمن هدایت آب مناسب، از مصرف بخش حقابه محیط زیست هم جلوگیری کرده‌ایم.

سید محسن حسینی اظهار کرد: به طور مثال با وصف شرایط خشکسالی سال جاری که به دلیل کاهش حدود ۳۰ درصدی بارندگی‌ها نسبت به دوره دراز مدت، گرمای کم سابقه و افزایش تبخیر در استان به ویژه در فصل تابستان بوده، توانسته‌ایم با مدیریت سیلاب‌های جاری و هدایت آنها به تالاب‌ها، سدها و ذخایر آبی منطقه برای جبران کم آبی تلاش کنیم.

وی ادامه داد: همچنین عدم رهاسازی آب از تالاب و سدهای مذکور به پایین دست، طی ماه‌های اخیر به ویژه مرداد و شهریور و همکاری همه بهره برداران، ذی نفعان و سایر دستگاه‌های اجرایی مرتبط، تالاب فوق الذکر از ذخیره آب مطلوبی برخوردار شدند.

حسینی گفت: حقابه زیست محیطی تالاب‌هایی همچون آلاگل ۶.۵ و تالاب آلماگل سه میلیون متر مکعب است، این در حالی است که در پایان سال آبی جاری (انتهای شهریور ۱۴۰۰) حجم آب ذخیره موجود در تالاب آجی گل هم برابر با میزان حقابه زیست محیطی آن به میزان دو میلیون مترمکعب است.

وی در خصوص خلیج گرگان تصریح کرد: شورای عالی تالاب‌ها وظایفی را برای دستگاه‌های مختلف تعیین کرده، وظیفه شرکت‌های آب منطقه‌ای گلستان و مازندران لایروبی رودخانه‌های منتهی به خلیج گرگان است که با توجه به تخصیص اعتبارات در حال انجام است.

در ادامه معاون بهبود تولیدات گیاهی جهاد کشاورزی گلستان هم گفت: در بخش کشاورزی به دلیل چرای بی رویه دام و تغییر اقلیم پوشش گیاهی مراتع کم شده و این موضوع باعث ایجاد ریزگرد می‌شود که منابع طبیعی باید غنی سازی مراتع را در دستور کار خود دهد.

محمدرضا عباسی ادامه داد: یکی از عوامل تغییر اقلیم در مناطق شمال استان، مدیریت غیر فنی کشاورزی است که متاسفانه کشاورزان اقدام به شخم و دیسک زیادی کرده و یا اینکه بقایای زیادی از محصولات را از مزرعه خارج می‌کنند و در معرض باد قرار می‌دهند.

عباسی گفت: استفاده از بادشکن‌ها یکی موضوعات مهمی است که می‌تواند در برابر ریزگردها بسیار کمک کننده باشد، ولی باید اعتبارات ملی زیادی را برای این حوزه در نظر گرفت.

شناسایی ۱۲۰ هزار هکتار از مراتع در معرض آسیب

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری گلستان هم گفت: همه مراتع تحت سرپرستی منابع طبیعی دارای بهره بردارانی همچون دامداران و مرزنشینان هستند و وظیفه ما مدیریت چرای دام و جلوگیری از چرای غیرمجاز و بی رویه است که در این زمینه هر روز تذکرهای لازم به بهره برداران داده می‌شود.

عبدالرحیم لطفی افزود: مراتع در شهرستان‌های آق قلا، گمیشان، مراوه تپه و گنبدکاووس و کلاله به دلیل قرار داشتن در منطقه ریزگردها مورد توجه بیشتر قرار دارند.

وی ادامه داد: در حال حاضر ۱۲۰ هزار هکتار از مراتع در منطقه کولیجه و داشلی برون شناسایی شده و با توجه به اعتباراتی که تامین می‌شود، طرح‌های بیابان زدایی را برای آنها تهیه کرده و با مشارکت بهره برداران، وارد عملیات اجرایی هم شده‌ایم.

لطفی اضافه کرد: در سال‌های گذشته بر روی ۱۷ هزار هکتار کار از این مراتع برنامه‌های خوبی از جمله انجام ۶ هزار هکتار بوته کاری، چهار هزار هکتار هلالی آبگیر و هفت هزار هکتار بوته کاری و بذر پاشی انجام شده است.

وی تصریح کرد: در مجموع تاکنون حدود ۲۳ میلیارد تومان برای مقابله با بیابان زدایی هزینه شده که از این بین ۱۳ میلیارد تومان توسط اداره منابع طبیعی و ۱۰ میلیارد تومان هم توسط مردم تامین شده است.
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری گلستان گفت: تلاش می‌کنیم در آینده با انجام بوته کاری برای حفظ و نگهداری مراتع گام‌های بیشتری را برداریم.

وی با بیان اینکه اراضی کشاورزی و مراتع کم بازده از جمله مناطق نیمه بحرانی در استان به شمار می‌روند، افزود: برخی از این اراضی تحت نظارت سازمان‌های نیمه دولتی مانند بنیاد مستضعفان، بنیاد برکت و تعاونی‌های زیر نظر نیروی انتظامی قرار داشته که باید به آنها توجه شود.

پدیده ریزگرد یک بلای تدریجی و پیش رونده است که امیدواریم گلستان با تصمیمات و برنامه ریزی های درست، از این بحران رهایی یابد.