راهکارهای کنترل بحران آب در 2 بخش ملی و حوضه آبریز زاینده‌رود

مزرعه سبز : بحران آب یک مسئله پیچیده و چند بُعدی است و عوامل ریشه ای بروز آن به اتفاقات 6 دهه گذشته مربوط است (از زمان اتکا به درآمدهای نفتی جهت تحقق توسعه مجانی، شتابزده، فیزیکی و زیرساختی و همچنین اجرای قوانین اصلاحات ارضی و قانون ملی شدن آب و همچنین جنگلها و رو آوردن به توسعه بخش صنعت بدون توجه به اصول و مبانی آمایش سرزمین، توان اکولوژیکی عرصه ها و …).

بنابراین حل آن و ارایه راهکار در کوتاه مدت میسر نیست و می بایست راهکارهای کوتاه مدت، میان مدت و دراز مدت ارایه نمود.

الف- راهکارهای کلی کنترل بحران آب در سطح ملی

1- اصلاح حکمروایی آب و جذب مشارکت فعال دست اندرکاران کلیدی به خصوص مردم و بهره برداران محلی و همچنین بخش خصوصی در فرآیند تصمیم سازی، تصمیم گیری، سیاستگذاری، برنامه ریزی، اجرا، پایش و ارزیابی برنامه ها و پروژه ها بصورت مشارکتی

2- اولویت دادن به مدیریت تقاضا (نه مدیریت عرضه و تامین آب به هر قیمتی)

3- برخورد جدی و قاطع با شبکه فساد در حوزه مدیریت منابع آب (مافیای آب که شامل افراد بانفوذ در بدنه دولت و بعضی شرکت های مهندسین مشاور و برخی پیمانکاران بزرگ می شود)

4- اولویت بخشیدن به تامین آب مورد نیاز در درون هر حوضه آبریز از خود ظرفیت ها و منابع در دسترس همان حوضه آبریز (اجتناب از گزینه های انتقال آب و سدسازی مگر در شرائط استثنایی و خاص)

5- تلاش در زمینه اجرای اقدامات چندمنظوره نظیر احیای پوشش گیاهی (جنگلها و مراتع) در بالادست هر حوضه آبخیز و همچنین روشهای استحصال آب باران و آبخیزداری در بالادست و پخش سیلاب در پایین دست (اقدامات چند منظوره هم سبب افزایش خدمات اکوسیستمی عرصه های طبیعی میشود و هم سبب بهبود معیشت جوامع محلی و هم سبب حفاظت از تنوع زیستی گیاهی و جانوری و هم کنترل سیل و فرسایش خاک و کاهش معضلات ناشی از رسوب در پایین دست و هم …)

6- استفاده از ظرفیت های بخش خدمات (به خصوص گردشگری) و صنعت (بخصوص صنایع کم آب بر) جهت تامین معیشت مردم محلی (معیشت مکمل یا جایگزین) و کاهش فشار بر منابع طبیعی (منابع آب، خاک و گیاه)

7- اعتمادسازی و تقویت سرمایه اجتماعی جهت ایجاد عزم ملی در حفظ، اصلاح، احیاء، توسعه و بهره برداری اصولی و پایدار از منابع طبیعی و محیط زیست

8- افزایش تاب آوری در بخش های منابع طبیعی و محیط زیست و همچنین در درون جوامع محلی

9- استفاده از فناوری های نوین جهت رفع مشکلات موجود

10- افزایش بهره وری و جلوگیری از تلفات آب در شبکه های انتقال (اعم از آب شهری و یا آب کشاورزی)

ب- راهکارهای پیشنهادی جهت کنترل بحران آب در حوضه آبریز زاینده رود

با توجه به پیچیدگی فوق العاده بحران آب در حوضه آبریز زاینده رود و گره خوردن آن با مشکلات سایر استانهای همجوار (چهارمحال و بختیاری، خوزستان و یزد) و انواع و اقسام مداخلات قبلی که سبب تشدید مسایل و مشکلات آن شده است، علاوه بر موارد ده گانه فوق الذکر، پیشنهاد می شود که ضمن رعایت شفافیت و صداقت، از دادن هر گونه وعده و وعیدی اجتناب شود و بیشتر در زمینه اقدامات فرهنگی و اجتماعی نظیر اطلاع رسانی (اطلاع رسانی درست و دقیق و به موقع)، آگاهی بخشی، حساس سازی، دغدغه مند نمودن مردم، همسو سازی، اعتمادسازی، تقویت سرمایه اجتماعی، وفاق و همدلی تمرکز شود.

انتظار می رود بدون هر گونه شتابزدگی و یا اقدامات احساسی و نمایشی و از طریق بسیج مردم و یاری طلبی و استمداد از خود ایشان و همچنین حمایت از ورود و مشارکت واقعی نهادهای مدنی (تشکل های مردم نهاد، NGO، انجمن ها و …) و همچنین استفاده درست از ظرفیت بخش خصوصی و افزایش همکاری و هم افزایی در بین دست اندرکاران کلیدی حکمروایی آب، مشکلات موجود به شکل اصولی و پایدار مرتفع شود.

سید ابوالفضل میرقاسمی ـ کارشناس منابع طبیعی و آبخیزداری