تضاد پیچیده‌ای که شاید ختم به خیر نشود

مزرعه سبز : دکتر فرشاد قوشچی فرزند آقای رضا قوشچی از کارشناسان با تجربه سازمان تعاون روستایی و صاحب امتیاز و مدیر مسئول نشریه کشاورزی و توسعه پایدار با حدود 20 سال سابقه انتشار است.

وی تحصیلات عالی خود را در رشته زراعت و اصلاح نباتات (کارشناسی)، زراعت (کارشناسی ارشد) و فیزیولوژی گیاهان زراعی (دکترا) به سرانجام رسانده و اکنون استادیار رشته اگروتکنولوژی در دانشگاه آزاد ورامین، پیشوا و مدیر گروه رشته کشاورزی دانشگاه آزاد اسلامی استان تهران است. وی علاوه بر این، بیش از 20 کتاب نیز تالیف کرده است.

تحلیل‌های دکتر قوشچی از دو ویژگی نقد و ارائه راهکار علمی و عملی برخوردار است؛ زیرا علاوه‌بر علم و فن کشاورزی، مسائل روز و اجرایی آن را نیز در نظر دارد.

تحلیل زیر به قلم دکتر فرشاد قوشچی، عضو هیات مدیره انجمن رسانه‌های تخصصی کشاورزی و صنایع غذایی که در اقتصاد سبز آنلاین نیز منتشر شده است، برای مطالعه تقدیم می‌شود.

***

قیمت خرید تضمینی گندم، راه رفتن بر لبه تیغ

برای کسانی که در بخش کشاورزی فعالیت می کنند، این نکته به خوبی روشن است که در 3 سال گذشته همگام با تورم افسارگسیخته، هزینه‌های تولید کلیه محصولات کشاورزی به نحو چشمگیری افزایش یافته، چنانکه تولید بسیاری از محصولات زراعی، دیگر برای کشاورز صرفه اقتصادی ندارد.

ضرورت تداوم کشت و کار همه محصولات

بدیهی است سیاستگذاران کشاورزی کشور نیز به این امر آگاهی دارند، بنابراین تا چند سال گذشته متناسب با نرخ تورم و افزایش هزینه‌های نهاده‌های کشاورزی قیمت خرید تضمینی محصولات و در راس آن گندم را تعیین می کردند تا به این ترتیب برای کشاورزان، تولید محصولات زراعی منفعت اقتصادی قابل قبولی داشته باشد و آنها به تداوم کشت و کار امیدوار باشند.

افزایش نامتناسب قیمت تضمینی گندم

از سال 1393 تا 1397 شیب نسبتاً ملایم تورم باعث شد که نرخ خرید تضمینی گندم تنها 700 تومان افزایش یابد اما از سال 1398 به بعد با بغرنج شدن وضعیت اقتصادی و اعمال تحریم‌های شدید روند بین افزایش نرخ تورم و اعلام قیمت تضمینی گندم متناسب نبود.

روند نزولی تولید گندم

این امر سبب شد که تولید گندم از 13 میلیون تن در سال زراعی 1399به تنها 8 میلیون تن در سال زراعی 1400 برسد. تحلیل این کاهش شدید و عدم تحویل گندم به دولت تقریباً منهای مباحث مربوط به خشکسالی ست و تا حدود زیادی ریشه در افزایش بیش از حد قیمت نهاده‌ها از جمله کود، بذر، سموم و ماشین آلات و هزینه‌های کارگری دارد.

روند نگران کننده

به این ترتیب در حالیکه واردات گندم کشور در فاصله سال‌های 1396 تا 1398 کمتر از یک میلیون تن بود، تنها در 8 ماهه نخست سال 1400 به 4 میلیون تن رسید و تاسف آورتر اینکه بدلیل قیمت تضمینی پائین، میزان گندم تحویلی به دولت توسط کشاورزان به 4 میلیون و 800 هزار میلیون تن کاهش یافت که روند بسیار نگران کننده‌ای از جهت ملاحظات امنیت غذایی به همراه دارد.

سه بار افزایش قیمت طی یک سال زراعی

بنابراین بدون تردید باید قیمت خرید تضمینی گندم اصلاح می شد. در حالیکه این قیمت در سال زراعی 1399-1400 برابر با 5 هزار تومان برای هر کیلو اعلام شده بود در مهرماه مجددا خبر رسانی شد که برای سال زراعی 1401-1400 برابر با 7 هزار و پانصد تومان و سپس در بهمن ماه رسانه ها اعلام کردند که 9 هزار و پانصد تومان خواهد بود. اما سرانجام در نخستین جلسه هیئت دولت در سال جدید این نرخ 11 هزار و پانصد تومان با احتساب یک هزار تومان جایزه تحویل گندم برای فروش هر کیلو گندم به به دولت تعیین گردید.

مسیری، نه از سر تدبیر!

بدیهی است که این روند قیمت گذاری برای کشاورزان گندمکار امیدوارکننده است اما بیم آن می رود که در نخستین گام سبب برهم خوردن الگوی کشت در مناطق مختلف و عدم رعایت آن شود، زیرا کشاورزانی که محصولات دیگر نظیر گیاهان علوفه ای، چغندر قند یا دانه‌های روغنی می کارند دیگری رغبتی به کشت این محصولات نداشته باشند. و آن هم به این دلیل به ظاهر ساده که قیمت این محصولات مانند گندم رشد مناسبی نداشته است. مگر آنکه قیمت خرید تضمینی محصولاتی نطیر چغندر قند، دانه‌های روغنی و … اصلاح شود.

یک حساب سرانگشتی

بطور مثال درحالیکه قیمت خرید تضمینی گندم در یک سال گذشته 130 درصد رشد داشته ولی در همین مدت قیمت خرید تضمینی چغندر قند حدود 42 درصد افزایش داشته، بنابراین هیچ تناسبی در این رابطه برقرار نیست و عوارض این نوع قیمت گذاری مسلماً تا چند ماه آینده بر روی افزایش لجام گسیخته شکر، دانه‌های روغنی و علوفه و البته زراعت سال آینده خود را نشان خواهد داد. امسال نیز پیش بینی می شود با سیاست مذکور، کشور در تولید سایر محصولات زراعی با مشکلات عدیده ای مواجه خواهد شد.

گرانی قابل تصور کالاهای وابسته به گندم

از طرفی با افزایش قیمت خرید تضمینی گندم، صنوف و صنایع وابسته به گندم و آرد نظیر ماکارونی رشد قیمت شدیدی را تجربه خواهند کرد. تنها وعده دولت به مردم هم آن بوده که قیمت نان گران نخواهد شد ولی هنوز نحوه ی تخصیص یارانه نان را مشخص نکرده و در بلاتکلیفی است.

بنظر می رسد در سال جاری افزایش قابل توجه قیمت خرید تضمینی گندم سبب ایجاد تضاد پیچیده و عجیبی در رعایت الگوی کشت و افزایش تورم نگران کننده محصولات غذایی گردد.

فرشاد قوشچی ـ استادیار دانشگاه و روزنامه‌‌نگار