بایدها و نبایدها در اجرای طرح‌های توسعه محلی

بسیاری از مشکلات مبتلابه کشور به‌دلیل ضعف و ناکارآمدی نظام برنامه‌ریزی است (غلبه نظام برنامه‌ریزی بالا به پایین و مبتنی بر اعتبارات نفتی، بخشی‌نگری حاکم، کم توجهی به نقش مردم و نهادهای مدنی و بخش خصوصی که شرکای توسعه هستند).

اخبار سبز کشاورزی ؛ سید ابوالفضل میرقاسمی | امید است به فضل و لطف الهی و با حسن تدبیر مسئولین و تلاش و همکاری موثر همه دست اندرکاران ذی‌ربط (در سطوح مختلف ملی، استانی و شهرستانی و…) به‌خصوص اساتید محترم دانشگاه، جهت ورود جدی، اصولی و تاثیرگذار در عرصه ظرفیت‌سازی، محرومیت‌زدایی و توان‌افزایی (توانمندسازی) به اصول و موارد ذیل، بیشتر توجه شود:

الف- لزوم توان افزایی و توانمندسازی مسئولین شهرستانی و جوامع محلی در همه ابعاد:

- روانشناختی (لزوم ایجاد تحول روحی و تغییر نگرش در بین افراد فقیر و رسیدن به خودباوری و خود اتکایی و ایجاد انگیزه برای کار و تلاش بیشتر و تحقق توسعه درون زا در قالب توسعه نیروی انسانی منطقه)

- اجتماعی و فرهنگی (سازماندهی مردم محلی، افزایش سرمایه اجتماعی، ایجاد وحدت و همدلی در بین مردم محلی، فرهنگ‌سازی برای تلاش بیشتر در راستای کار و تولید، ایجاد و توسعه کسب و کار اجتماعی)

- اقتصادی (بهبود معیشت جامعه محلی از طریق افزایش بهره‌وری در منابع تولید، کارآفرینی و اشتغال زایی، ایجاد زیرساخت های لازم، بهبود شاخص‌های سطح زندگی مردم، رعایت اصول رشد فراگیر، توسعه گردشگری پایدار)

- محیط زیستی (تلاش در جهت حفظ، اصلاح، احیاء، توسعه و بهره برداری اصولی از منابع طبیعی و محیط زیست و رعایت ملاحظات محیط زیستی و اصول توسعه پایدار)

- نهادی و ساختاری (ایجاد تشکل‌های بهره‌برداری، ایجاد تشکل‌ها و گروه‌های همیار توسعه، تلاش در جهت اصلاح قوانین و مقررات و دستورالعمل ها و آئین نامه ها و ایجاد هماهنگی و انسجام سازمانی بیشتر در سطوح عمودی و افقی و نهادی).

بیشتر بخوانید: ابعاد سه‌گانه ظرفیت‌سازی در سطح جوامع

ب- لزوم توجه به جامعه هدف به شکل "فرد" ، "خانواده" ، "گروه" و "تشکلی از جامعه محلی" در طراحی برنامه های ظرفیت سازی، توان افزایی و توانمندسازی

ج- لزوم توجه به نظام برنامه ریزی دوسویه (از پایین به بالا و برعکس) و مشارکت فعال مردم محلی در تمام فرآیند تشخیص مشکلات، برنامه ریزی، طراحی، اجراء، پایش و ارزیابی، تعمیر و نگهداری و … پروژه های عمرانی و اشتغال زایی در منطقه

د- تلاش در جهت یاد دادن روش حل مسئله به مردم بجای حل مشکلات آنها به کمک نیروهای بیرونی ( حفظ استقلال و کاهش وابستگی جامعه محلی به نیروهای حمایتی بیرونی )

ﻫ- حتی الامکان اجتناب از رویکردهای مساعدتی صرف (بدیهی است که کمک های غیرمشروط نقدی و جنسی سبب بدعادت شدن مردم و تضعیف انگیزه ایشان در رسیدن به اعتماد به نفس و خود اتکایی و در نهایت، سبب از بین رفتن عزت و کرامت انسانی مردم محروم می‌شود).

بیشتر بخوانید: انتظارات از بخش خصوصی و دولت

و- راهبردها و رویکردهای پیشنهادی در زمینه ظرفیت سازی و توان افزایی:

1- تبعیت از نگرش سیستمی جامع (توجه به ملاحظات روانشناختی، اقتصادی، اجتماعی، محیط زیستی، فرهنگی، مذهبی و …) و رعایت کل نگری و نگاه چندبخشی و چند سطحی (ملی، استانی، شهرستانی و …) در زمینه توان افزایی

2- منظور نمودن اصول و مبانی فقر قابلیتی و فقر چند بعدی (اجتناب از نگاه تک بعدی فقر درآمدی)

3- توجه لازم به اصول و ارزش های انسانی و تلاش در جهت احیای کرامت انسانی و عزت نفس انسان هایی که در مناطق محروم زندگی می کنند

4- تبعیت از رویکردهای مشارکتی (Participatory Rural Appraisal) و اجتماع محور (Community-Based)

5- توجه به جامعه هدف هم به شکل فردی و هم به شکل خانوادگی و هم به شکل گروهی و هم به عنوان اعضای یک اجتماع (جامعه محلی) و برقراری ارتباط موثر بین آنها

6- تلاش در جهت توان افزایی اقشار مختلف جامعه محلی به شکلی که خودشان قدرت تحلیل مسائل و مشکلات و استخراج راه حلها را داشته باشند (بجای حل مسائل و مشکلات مردم محروم، روش شناسایی، تحلیل و "حل مسئله" به ایشان آموزش داده شود)

7- رعایت عدالت بین نسلی، عدالت منطقه ای، عدالت جنسیتی (توجه کافی به توانمندی ها، قابلیت ها و پتانسیل های زنان و مردان اجتماع محلی و تعیین نقش ایشان در راستای دستیابی به پیشرفت و آبادانی منطقه)

8- تاکید بر لزوم مشارکت افراد محروم در توسعه محلی به طرق ممکن (مشارکت در عمران و آبادانی منطقه خویش به صورت کمک های یدی، مالی، اخذ تسهیلات بانکی و …)

9- توجه به شرائط فرهنگی، اجتماعی و مذهبی مردم محلی و اعتقادات و باورهای آنها (علایق و سلایق ایشان)

10- لزوم توجه به سنت های الهی حاکم بر خلقت و طبیعت در طراحی برنامه های توسعه ای

11- جامع نگری و توجه به جنبه های اقتصادی، اجتماعی، زیست محیطی و نظام تدبیر (Good Governance)

12- توجه به مزیت های نسبی و مزیت های رقابتی محدوده مطالعاتی و ارتباط فضایی آن با مناطق همجوار

13- توجه به دانش بومی مردم محلی و تلفیق آن با دانش نوین بر اساس رویکرد توسعه مشارکتی فناوری (Participatory Technology Development)

14- توجه به رویکرد مشارکتی در پایش و ارزیابی نتایج اقدامات بعمل آمده و یا پروژه های در دست اجرا (Participatory Monitoring & Evaluation)

15- توجه به رویکرد برنامه ریزی و مدیریت نتیجه محور (Result Based Management) و فرآیند محور

16- لزوم تهیه پیوست های اجتماعی، فرهنگی، محیط زیستی برای طرح های عمرانی و ارزیابی جدی، دقیق و صحیح تبعات ناشی از اجرای پروژه های عمرانی بر شرائط اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و محیط زیستی منطقه مورد نظر

17- استفاده از آموزه ها و باورهای دینی و مذهبی جامعه محلی

18- لزوم توجه به اصول شفافیت، مسئولیت پذیری، پاسخگویی، فراگیری (عدم طرد اجتماعی افراد در سطح جامعه محلی)، دادن فرصت های برابر، رقابت پذیری، شایسته سالاری و …

19- اصول و معیارهای انتخاب راهکارها بر اساس اصول توسعه پایدار، رشد فراگیر (Inclusive Growth) و همچنین زندگی در توازن (Life in Harmony) و هماهنگی با محیط زیست (بر اساس نظرات آقای Willie Smits).

http://www.ted.com/talks/willie_smits_restores_a_rainforest?language=en

در طراحی و انتخاب راهکارها، علاوه بر اصول (People, Profit & Planet) به موارد ذیل نیز توجه شود:

- مبنای علمی و فنی داشته باشد (Science Based)

- دارای پذیرش اجتماعی باشد (Socially Acceptable)

- از نظر اقتصادی، مقرون به صرفه باشد (Economic Feasible)

- از نظر اکولوژیکی ، پایدار باشد (Ecologically Sustainable )

- دارای وضعیت قانونی و حقوقی روشنی باشد بخصوص در زمینه مالکیت اراضی (Clear Legal Status)

- لزوم شفافیت در امور جاری، اعمال مدیریت حرفه ای، قابل اندازه گیری بودن نتایج، مقیاس پذیری، قابلیت تکرار و تعمیم داشتن

- تهیه دستورالعمل (Recipe) مناسب جهت رسیدن از وضع موجود (که هیچ چیزی وجود ندارد) به وضع مطلوب (هدف پروژه) با مشارکت همه دست اندرکاران

- تهیه دستورالعمل براساس عواملی که توان کنترل آنها وجود دارد (نظیر مهارتها، کود، انتخاب نوع درخت و گیاه جهت کشت) سپس توجه به خروجی ها که چه بدست می آید.

در این دستورالعمل می بایست به هزینه ها هم توجه نمود.

همچنین به تعداد کارگر مورد نیاز (به جنبه های اشتغال زایی طرح هم باید توجه نمود).

- تهیه دستورالعمل آمایش سرزمین (Land Use Planning) براساس نوع خاک، توپوگرافی، شیب و … و بهینه سازی براساس تعداد کارگر مورد نیاز و میزان کود مورد نیاز (پیروی از طبیعت و قوانین حاکم بر اکوسیستم)

- توجه به میکروارگانیسم ها (باکتری ها و قارچ ها) و نقش آنها در چرخه مواد مغذی (و حاصلخیزی اراضی)

- گروه بندی مردم محلی در قالب تشکل های مناسب و التزام آنها به رعایت قوانین و مقررات و اصول توسعه پایدار و برخورد اعضای هر گروه با عضو خاطی گروه و در صورت اغماض اعضای گروه، برخورد سایر گروه ها با گروه دارای عضو خاطی

- لزوم تامین معیشت مردم و بهره برداران محلی و ایجاد انگیزه کافی برای ایشان جهت همکاری و مشارکت فعال در کلیه مراحل طراحی، اجرا و نگهداری پروژه های انتخاب شده (متناسب با شرائط هر منطقه)

- توجه به رویکرد اکوسیستمی و حوزه های آبریز و بهره مندی از سازوکارهای خدمات اکوسیستمی (Payment for Ecosystem Services)

-----------

لطفا نظرات و رهنمودهای ارزشمند خویش را ارسال نمایید تا این اصول تکمیل‌تر گردد.

ایمیل: abolfazl.mirghasemi@gmail.com

شمار تماس: 09123222463