خاک ایران هر تن 10 دلار
قاچاق خاک ایران به کشورهای حاشیه خلیج‌فارس سرانجام تأیید شد.
قاچاق خاک ایران به کشورهای حاشیه خلیج‌فارس سرانجام تأیید شد. رئیس گروه مهندسی حفاظت از آب و خاک سازمان تحقیقات کشاورزی در این‌باره رسما اعلام کرد که «براساس مجموعه شواهد پدیده قاچاق خاک را تأیید می‌کنم، اما در سطح وسیع رخ نمی‌دهد؛ چراکه حمل آن دشوار است.»
به گزارش اخبار سبز کشاورزی به نقل از روزنامه همشهری، بیشتر خاک قاچاق شده ایران از نوع کشاورزی بوده و به قیمت هر تن 10دلار به فروش می‌رسد. هفته گذشته معاون وزارت جهادکشاورزی، قاچاق خاک از کشور را تکذیب کرده و گفته بود: «این بحث ۵سال است که در کشور مطرح و کلیپ‌هایی نیز در این زمینه منتشر شده، اما چنین مسئله‌ای به هیچ عنوان صحت ندارد.»
موضوع قاچاق خاک سال‌هاست در رسانه‌ها اعلام می‌شود، اما تا پیش از این هیچ نهاد رسمی آن را تأیید نکرده بود. نخستین‌بار سال۱۳۹۲ بود که در رسانه‌ها درباره انتقال خاک جزایر و خاک حاصلخیز ایران به کشورهای اطراف خبرهایی را اعلام کردند، اما ساعتی پس از انتشار، تکذیب شد.
این روند انتشار خبر و تکذیب 8سال به طول انجامید و سرانجام دیروز تأیید شد. شاید یکی از بهانه‌هایی که همواره خبر را به سمت کذب بودن می‌برد، این موضوع باشد که صادرات به‌صورت غیرقانونی و در نبود نظارت‌های لازم رخ می‌داد‌و در ردیف‌های صادراتی کشور دیده نمی‌شد.
خاک داریم تا خاک!
هرچند صادرات خاک کشاورزی قاچاق محسوب می‌شود و ممنوع است، اما صادرات خاک معدنی مجاز است. مدیرکل دفتر آب و خاک سازمان حفاظت محیط‌زیست در این‌باره اعلام کرد: خاک ایران به قطر قاچاق نمی‌شود، اما صادرات خاک معدنی طبق قانون مجاز است.
به‌گفته علی مریدی، دستگاه‌های نظارتی تحقیقاتی کرده‌اند و طی 3سال اخیر قاچاق خاک کشف نشده و با وجود تمرکز و حساسیت دستگاه‌های نظارتی اگر هم قاچاقی باشد، ناچیز و آنقدر اندک است که قابل رهگیری نیست.
خاکی که صادر می‌شود معدنی است و سنگ آهن، مس و فلزات مورد استفاده‌مان در آنها وجود دارد. ما بحث خام‌فروشی را در همه زمینه‌ها داریم و در این زمینه هم اگر بتوانیم خودمان استخراج کنیم و ارزش‌افزوده بیاوریم، بهتر است. در عین حال متأسفانه خام‌فروشی مواد معدنی ممنوعیت قانونی ندارد. قطر هم درخواست داشت و رد شد؛ بنابراین خاک به‌صورت قانونی که صادر نمی‌شود.
چرا قاچاق خاک؟
خاک یکی از مواداولیه‌ای است که تحت نظر وزارت صنعت و معدن توسط تجار صادر می‌شود، اما آن دسته از خاک‌ها که مربوط به خاک‌های زراعی و مرتعی است، میلیون‌ها سال طول کشیده تا به‌وجود بیاید و امنیت غذایی ما را تامین می‌کند که فروش این خاک قطعا ممنوع است.
از سویی برخی تاجران به جای خاک معدنی سراغ خاک‌های زراعی می‌روند؛ چون استخراج خاک زراعی راحت‌تر است، اما خاک معدنی نیاز به انفجار و عملیات معدنی دارد. براساس اطلاعاتی که سازمان محیط‌زیست روی پایگاه اطلاع‌رسانی خود منتشر کرده، قیمت صادرات خاک هر تن تا ۱۰دلار است و ممکن است صادر‌کننده در ادعای گمرکی بگوید خاک معدنی صادر می‌کند، ولی خاک زراعی باشد.
مقصد خاک‌های ایرانی
طبق آمارها و نظرهای کارشناسی، کشورهای عربی حاشیه خلیج‌فارس ازجمله امارات و قطر، مقصد نهایی خاک‌‌ایران هستند.
به گزارش پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری، حمیدرضا پیروان، رئیس گروه تحقیقات و مهندسی حفاظت از آب و خاک از پژوهشکده حفاظت آب و آبخیزداری در این‌باره اعلام کرد که طبق آمارها و نظرهای کارشناسی، کشورهای عربی حاشیه خلیج‌فارس ازجمله امارات و قطر، مقصد نهایی خاک‌های ایران هستند. هم‌اکنون کشورهایی مانند امارات و قطر خاک ندارند، خاک‌های سواحل این کشورها ماسه‌ای و آهکی است که اصلا به درد پوشش گیاهی نمی‌خورد.
از سوی دیگر، امارات برای ساخت جزایر مصنوعی و قطر نیز برای خشک کردن دریا و بازیافت اراضی ساحلی‌اش نیاز به خاک ایران دارد.
پیروان گفت:قاچاق خاک تنها مربوط به کشورهای حاشیه خلیج‌فارس نیست، سال‌هاست به بهانه صادرات گل و گیاه خاک‌های حاصلخیز کشاورزی ایران قاچاق شده و از کشور خارج می‌شود. متأسفانه چندی پیش شاهد فروش خاک‌های مرغوب کشورمان از مرزهای شمال‌غرب بوده‌ایم. عده‌ای سودجو به بهانه فروش گل و گلدان، اقدام به قاچاق خاک‌های حاصلخیز ایران کرده بودند.
وی یادآور شد: جدا از مسئله قاچاق خاک، اکنون با معضلی به نام خام‌فروشی خاک‌های صنعتی مواجهیم. این خاک‌ها در معادن استخراج می‌شوند و اغلب به‌صورت مستقیم یا به‌عنوان باطله معدنی به فروش می‌رسند.
وی تصریح کرد: این خاک‌ها برای تولید آهن و مس کاربرد زیادی دارند و عناصر نادر و کمیاب زیادی نیز در این خاک‌ها وجود دارد؛ از این‌رو ضروری است سطح تکنولوژی‌مان را ارتقا دهیم تا دیگر به سمت خام‌فروشی این خاک‌های ارزشمند نرویم. وی تأکید کرد: خام‌فروشی این نوع خاک‌ها نیز ممنوع است، اما قاچاق خاک مسئله‌ای نیست که ما بتوانیم از آن گریزی داشته باشیم؛ زیرا مسائل فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی نیز در کنار این معضلات وجود دارد.
جزئیات قاچاق
گروه مهندسی حفاظت از آب و خاک سازمان تحقیقات کشاورزی در این‌باره اعلام کرد که در سواحل جنوبی کشور پدیده قاچاق خاک بارها مشاهده شده است، اما چون مرجع این موضوع سازمان جنگل‌هاست، آمار رسمی اعلام نشده است. در این‌باره یک محدوده چند کیلومترمربعی به خریداران معادن شن و ماسه واگذار می‌شود. آنها در زمان برداشت از معادن مقداری از خاک آن منطقه را با خود قاچاق می‌کنند.
البته در میان خاک‌های قاچاق، به همراه گیاهان تزیینی مقداری خاک صادر می‌شود. این‌چنین حجم قابل‌توجهی از خاک مرغوب کشور را از دست می‌دهیم. کشورهای خریدار، خاک مرغوبی برای کشاورزی ندارند؛ به همین دلیل خاک ایران به این کشورها قاچاق می‌شود.
آنها از خاک ایران برای خشک کردن سواحل و ساخت‌وساز استفاده می‌کنند. البته هنوز شواهدی از حجم این خاک قاچاق شده و دوره‌های قاچاق در دست نیست که امید است با ورود نهادهای نظارتی این روند خاتمه یابد.
