بیماری ورم‌پستان در گاوشیری؛ عوارض و درمان+اینفوگرافی

به گزارش اخبار سبز کشاورزی؛ این عارضه در گاوها و سایر دام‌های شیرده به علت ورود باکتری توسط گوساله‌ها هنگام تغذیه و یا ترک‌خوردگی نوک پستان و ورود باکتری در آن ایجاد می‌شود.

این بیماری در تمام گاوهای شیری جهان وجود دارد و برای صنعت دامپروری هزینه‌های زیادی ایجاد می‌نماید. یکی از عوارض آن کاهش تولید شیر تا حدود 15درصد است.

شیر به‌دست آمده از گاوهای مبتلا به ورم پستان مقدار بیشتری سلول‌های Somatic دارد که در کیفیت شیر موثر است. برای جلوگیری از ابتلای گاوها به ورم پستان، ضدعفونی کردن وسایل، تنظیم برنامه شیردوشی و جداسازی دام‌های آلوده از موارد مهم است.

این بیماری اغلب در کشورهای در حال توسعه دیده می‌شود؛ که معمولاً شیر و محصولات لبنی کمتری مصرف و بهداشت دام‌ها نیز چندان رعایت نمی‌گردد. معمولاً عامل این بیماری باکتری‌های استافیلوکوک هستند.

علائم بیماری

علاوه‌بر قرمزی و التهاب و گرم شدن پستان، مشاهده چکه کردن شیر از نوک پستان آلوده در حالت عادی و قبل از شروع شیردوشی، بهترین روش برای شناخت کلینیکی ورم پستان است.

علت این حالت ناشی از تغییرات به وجود آمده در شیر و اولین نشانه بیماری است. همچنین تغییراتی، مانند لخته شدن شیر، وجود لکه و بالا رفتن غلظت نیز مشاهده می‌شود. این تغییرها ناشی از فعالیت ارگانیسم‌های میکروبی در پستان دام است.

امتحان شیر قبل از اقدام به شیردوشی برای تشخیص این بیماری بسیار ساده و نیاز به ابزار خاصی ندارد و هر دامدار می‌تواند آن را به‌تنهایی انجام دهد.

مشاهده عینی نوک پستان قبل از اتصال شیردوش‌ها به آن می‌تواند یک کار معمولی روزانه باشد و دیدن تورم، التهاب و قرمزی در نوک پستان‌ها، نشان از وجود بیماری دارد.

یکی از نکات مهم در تشخیص بیماری، دیر متوجه شدن تغییرات در نوک پستان است که زمان زیادی در این شرایط از دست می‌رود و بیماری توسعه می‌یابد. تشخیص دیرهنگام به معنای تأخیر و طولانی شدن درمان و کاهش تأثیر آن و پراکنده شدن بیماری است.

فیلترهای تشخیص بیماری

بسیاری از دامداری‌ها، تجهیزات تشخیص‌دهنده ورم پستان در مسیر لوله‌های انتقال شیر دارند که می‌تواند برای بررسی شیر هریک از گاوها مورد استفاده قرار گیرد. البته این روش می‌تواند موجب آهستگی در روند شیردوشی شود. بررسی فیلترها برای تشخیص لخته‌ها در پایان جریان شیردوشی یک عمل معمولی است؛ اما نمی‌توان آن را برای تشخیص قبل از شیردوشی به کار برد.

تشخیص یونی

ورم پستان، غلظت و مقدار یون‌ها را در شیر تغییر می‌دهد که موجب تغییر در هدایت الکتریکی آن می‌گردد. این تغییر می‌تواند بین 24 تا 36 ساعت قبل از مشاهده عینی اتفاق بیفتد.

متأسفانه این نوع تشخیص به سادگی شمارش سلولی نیست، چرا که شیر هرگاو از نظر قابلیت هدایت الکتریکی با دیگری متفاوت است و به‌اجبار باید آزمایش‌های زیادی انجام گیرد.

شمارش سلول‌های سوماتیک

تمام شیرها بدون استثناء دارای سلول‌های سوماتیک هستند، اما زیاد بودن آن‌ها در شیر یکی از جنبه‌های منفی آن است که در کیفیت راندمان در شرایط فرآوری تأثیر می‌گذارد.

یک شیر خوب کمتر از 200 هزار سلول در هر میلی‌لیتر شیر دارد که این تعداد در یک شیر متوسط بین 200 تا 800 هزار سلول است و بیش از آن نشان از عوارض بیماری در پستان گاو دارد که باید نسبت به رفع آن اقدام نمود. شیرهای حاصل از این آلودگی باکتریایی فاقد کیفیت فرآوری و مصرف می‌باشند.

درجه‌بندی نوع ورم پستان

ورم پستان کم: به‌صورتی نامرتب در مقدار شیر و اندکی تغییر در نوک پستان است که هیچ علامت سیستمیکی مانند کاهش اشتهای دام ندارد.

ورم پستان متوسط: مشاهده تغییرات در نوک پستان و شیر. این تغییرات ممکن است به کندی یا به سرعت اتفاق بیفتد. در علامت سیستمیکی نشانه‌هایی مانند کاهش اشتها و خوردن غذا دیده می‌شود. امکان دارد در این حالت عوارضی ازقبیل التهاب و آسیب‌دیدگی در نوک پستان‌ها نیز دیده شود.

ورم پستان شدید: که همراه با علائمی چون تب، از دست دادن اشتها و آب بدن، خمودگی و از کار افتادن کلی دام است. چنین دام‌هایی به درمان و توجه سریع دامپزشک نیاز دارند.

درمان

درمان بیماری با دو روش امکان‌پذیر است: اول تزریق آنتی‌بیوتیک در درون پستان و دوم تزریق عضلانی آنتی‌بیوتیک. شستشوی پستان‌های دام و ضدعفونی کردن آن‌ها قبل از اتصال شیردوش‌ها می‌تواند موثر باشد.

ضمن آن ‌که باید وسایل شیردوشی به‌طور روزانه ضدعفونی شوند؛ چرا که امکان انتقال باکتری از دام آلوده به دام سالم نیز وجود دارد.

ماهنامه دام و کشت و صنعت -  شماره ۲۸۷- خرداد ۱۴۰۳