زنبورها و لانه‌های شش‌ضلعی

بسیاری از جانوران و به ویژه پرندگان، عادات خاصی در ساختن لانه دارند، مثلا پرستوها یا مرغ خیاط و یا برخی از حشرات که بنابر ساختار فردی و آنچه به صورت ذاتی در نهاد آن‌ها گذاشته شده، برای ادامه حیات و بقای خود انواعی از لانه یا سکونت‌گاه برای خود می‌سازند.

اخبار سبز کشاورزی ؛ زنبورها نیز برای ساختن یک لانه از این قاعده کلی مستثنی نیستند، اما پرسش آن است که چرا آن‌ها لانه‌ها را شش گوش و این چنین منظم می‌سازند و هیچگاه در ساخت و برپایی هر واحد یا حجره دچار اشتباه نمی‌شوند. این آموزش ساخت حجره‌های شش‌ضلعی از کجا نشات می‌گیرد، اولین‌بار کدام زنبورهایی چنین حجره‌هایی ساختند و چگونه این روش لانه‌سازی از نسلی به نسل دیگر منتقل می‌شود؟

تاکنون از هیچ زنبوری چنین پرسشی به عمل نیامده و اگر هم یک زنبوردار یا فرد ناظر بر این روش لانه‌سازی از یک زنبور چنین پرسشی به عمل آورده، قطعا پاسخی دریافت نکرده است. چنانچه یک شان زنبورعسل را برش دهید؛ ساختاری از شش‌ضلعی‌های منظمی را مشاهده می‌کنید که با نظمی باورنکردنی کنار یکدیگر قرار گرفته‌اند. آیا این روش ساخت لانه به آن‌ها در مراقبت از لانه و تغذیه اعضای کلنی کمک می‌کند؟

یک پاسخ کوتاه

شاید یکی از اهداف این روش از لانه‌سازی، استفاده حداکثری از فضای کندو باشد تا زنبورهای بیشتری بتوانند زندگی بهتری داشته باشند. اگر چه این پاسخ بسیار کوتاه است

اما واقعیت آن است که چنین روش لانه‌سازی به آن‌ها اجازه می‌دهد تا با بهترین بهره‌وری از فضای داخل کندو استفاده کنند بدون آن که نیاز به مصرف موم زیادی باشد. روشی سهل و معمولی از شش‌ضلعی‌هایی که محکم به یکدیگر چسبیده شده و اجازه می‌دهند تا فضای کافی برای ذخیره ماده ارزشمند عسل فراهم شود.

حجره‌ها چگونه ساخته می‌شود

زمانی که به کاربری شش‌ضلعی‌ها در کندو توجه شود اولین مورد دقت در چگونگی ساخت شان‌ها توسط زنبور است. نکته اول آن است که بدانیم موم مورد نیاز توسط زنبورهای جوان ساخته می‌شود که این موم در اختیار زنبورهای مسن‌تر قرار گرفته و آن‌ها شروع به ساخت حجره‌های شش‌ضلعی می‌کنند که این انبارک‌ها برای نگهداری غذای زمستانی زنبورها یا همان عسل به کار برده می‌شود و برداشت چنین عسلی توسط انسان، در واقع غارت کردن اندوخته غذایی زمستانی زنبورها است.

چرا شش‌ضلعی منظم

چرا پنج‌ضلعی یا چهارضلعی یا دایره‌ای و هر شکل دیگری نیستند؟ پرسش درباره شکل حجره‌ها در کندوی زنبورعسل به 36 قرن پیش برمی‌گردد که یک دانشمند رومی به‌نام "مارکوس ترنتیوس وارو" چنین پرسشی را مطرح کرد و دریافت که حجره‌های شش‌ضلعی بیش از سایر اشکال می‌توانند عسل در خود ذخیره نمایند.

اگر چه، وارو نتوانست این تئوری را اثبات نماید؛ اما این فرضیه همچنان پا بر جا ماند. دو هزار سال بعد، یعنی در 1999 یک محقق از دانشگاه میشیگان تصمیم گرفت تا برای این شش‌ضلعی‌ها یک دلیل اثباتی ارائه دهد.

اگر در یک کارخانه به راه بیفتید و یا به زیرساخت‌های یک مجتمع شیمیایی یا فیزیکی نگاه کنید، احتمالا با طراحی‌های به کار برده شده در یک کندوی زنبورعسل مواجه خواهید شد که در سایر موارد از رفتارهای بشری نیز مورد استفاده قرار می‌گیرند. چنین رفتارهایی حتی در سایر رشته‌های علمی و ریاضی نیز به کار برده می‌شوند.

شاید هم اکنون معمولی‌ترین روش‌های تقلید شده از کندوی زنبور، طراحی‌های به کار برده شده در ساختمان‌سازی و دکوراسیون داخلی خانه‌ها است تا بتوان حداکثر استفاده را از کمترین فضا به دست آورد. حتی می‌توان برای بهتر زندگی کردن از حشرات کوچکی، چون زنبورهای عسل موردهای بیشتری یاد گرفت.

ماهنامه دام و کشت و صنعت - شماره ۲۷۸ - شهریور ۱۴۰۲