دریا کفاف هزینه‌های صیاد را نمی‌دهد
بنابر اعلام سازمان شیلات افزایش صید در مازندران ۸۰ درصد، گیلان ۶۹ درصد و در گلستان۳۴ درصد بوده است اما صیادان می‌گویند با افزایش هزینه‌ها دخلشان به خرجشان
یک فصل شش‌ماهه دیگر از صید در خزر به پایان رسید و بنا بر آنچه سازمان شیلات کشور اعلام کرده است، صید خزر برای فصل ۱۴۰۲-۱۴۰۱ افزایش قابل توجهی داشته است. سال گذشته این سازمان از کاهش ۳۵ درصدی صید ماهیان استخوانی در سه استان شمالی کشور خبر داده بود.
اخبار سبز کشاورزی ؛ امسال اما با پایان فصل برداشت از خزر و اعلام این اعداد، صیادان شمالی ماهیگیری دریای شمالی را بی‌رونق می‌دانند. عمده‌ترین چالش این صنف افزایش بی‌سابقه هزینه‌ها، قیمت بالای سوخت و سود پایین حاصل از صیادی است.
بنابر اعلام سازمان شیلات افزایش صید در مازندران ۸۰ درصد، گیلان ۶۹ درصد و در گلستان۳۴ درصد بوده است اما صیادان می‌گویند با افزایش هزینه‌ها دخلشان به خرجشان نمی‌رسد
«کاکا» مثل همیشه جلوی کومه نشسته است. فصل صید که تمام می‌شود او می‌ماند و کومه‌ها، قایق‌های دَمَر شده، تراکتورهای خاموش و سگ و گربه‌هایی که به عادتِ مانده از فصل صید برای یک لقمه غذا یا ته‌مانده ماهی، شن‌ها را جست‌وجو می‌کنند. اما نه، شاید بیشتر از این حرف‌هاست.
کاکا می‌ماند و دریا. دریا که خودش می‌گوید برایش مثل میراث پدری است: «پدرم ماهیگیر بود. هیچکس از دریا و ماهی پولدار نمی‌شود. چیزی نداشت برای من بگذارد جز همین. برایم صیادی را گذاشت. من هم آن را برای پسرم گذاشتم. کاش نمی‌گذاشتم.»
کاکا هر سال این قصه‌ها را برایم تعریف می‌کند. روایت‌هایی از کودکی تا امروز. از وقتی که «جانِ دریا» همه را «رزق» می‌داد تا حالا که کاکا می‌گوید دریا جانی ندارد. نایی ندارد. هر سال، روز اول صید، خودم را به ماهیگیران و کومه‌ها می‌رسانم. با هم به آب می‌زنیم. تور و لاکَش که نه، گویی ناامیدی را توی آب پهن می‌کنیم. «هر سال انگار بدتر از سال قبل». این جمله را هم کاکا می‌گوید. او نگهبان کومه‌هاست: صیدگاه میانکاله، پَره شهید رجایی.
۳۰۰ هزار تومان سود یک فصل
«اوضاع عوض شده. دیگر هیچ‌چیز مثل قبل نیست. دریا هم مثل قبل رونق ندارد. می‌‌گویی این حرف‌ها تکراری است. حرف جدید می‌خواهی، برو سراغ قیمت‌ها.» اینها را محمد موسوی می‌گوید.
یکی دیگر از صیادان صیدگاه میانکاله. «قطعه تعمیر تراکتور و قایق پیدا نمی‌شود. اگر بشود بسیار گران است. تورها و لاکش‌ها پوسیده‌اند. اما نمی‌توانیم خرید جدید داشته باشیم. ۳ میلیارد تومان پول همین تورهاست. مگر هر شرکت چقدر سود می‌کند که بتواند این هزینه‌ها را پرداخت کند؟»
موسوی فکر می‌کند آنچه در مورد ساماندهی صیادان خزر می‌گویند همیشه در حد یک وعده می‌ماند: «گفتند سهمیه بنزین برای قایق‌های موتوری می‌دهند. صیادی که بی‌قایق نمی‌شود. صبح اول وقت لاکش می‌اندازیم و غروب جمع می‌کنیم. چندین بار به همه اینها سر می‌زنیم؟ تا هشت کیلومتر توی آب می‌رویم. هشت کیلومتر هم برمی‌گردیم. یک قایق فقط در یک باک ۴۰ لیتر بنزین می‌سوزاند. آن وقت سهمیه ما مثل یک ماشین سواری است. باید برویم بنزین به قیمت آزاد از کارت سوخت‌داران و یا وانت‌بارهایی که کارشان همین است خریداری کنیم. برای همین است که دیگر کمتر کسی به صیدگاه می‌آید. صیادی دیگر نان ندارد. حالا که فصل صید تمام شد، اما همان روزهای اول هم اگر می‌آمدی، می‌دیدی امسال یک‌سوم جمعیت سال قبل هم در کومه‌ها نبود. نه بیمه‌ای در کار است، نه درآمدی، نه امکاناتی. امسال کمی بیشتر از سال گذشته صید کردم، اما آنقدر هزینه‌ها بالا رفت که دخلمان یک‌چهارم خرجمان هم نیست.»
مدیر دفتر امور مدیریت صیادی سازمان شیلات کشور: ماهی سفید که گونه اقتصادی صید ماهی‌های شمال است، حدود ۴۷ درصد افزایش داشت. همچنین، شرایط برای صید کفال ماهی‌های مناسب و حدود ۱۴۲ درصد این ماهی افزایش صید را تجربه کرد
آنچه موسوی به‌عنوان سود مانده برای هر شرکت اعلام می‌کند عددی تکان‌دهنده است. می‌گوید: «۳۰۰ هزار تومان سود این فصل صید بود. صیادها امسال فقط نفری ۳ کیلو ماهی به‌عنوان خورشی به خانه بردند. یعنی دریا به این بزرگی کفاف هیچکس را نمی‌دهد. تازه این را دارم در مورد این فصل صید می‌گویم که رونق بهتری داشتیم. چند سال قبل که اصلاً خبری نبود. بیشتر صیادهای قدیمی دیگر نمی‌آیند صید. برای اینکه اگر بروی کارگری و روزمزد پول بگیری درآمد بهتری داری. بعضی ماهیگیرها فصل صید ماهی سفید که می شود می‌آیند. خلاصه درآمد آن زمان بهتر است. اما در ماههای اول هیچکس نمی‌آید. می‌توانی صیادها را بشماری و تعدادشان در هر شرکت از تعداد انگشت‌های دو دست بیشتر نمی‌شود».
امکاناتی نیست
«اینجا نه آب می‌دهند، نه برق، نه گاز. اینجا منطقه حفاظت‌شده است. یعنی شما نباید هیچ‌کاری بکنید. دل هیچکس هم به حال ما و زن و بچه‌مان نمی‌سوزد.» این جمله‌ها را اسحاق سوقی می‌گوید. صیادی که به گفته خودش ۵۵ ساله است و از ۷ سالگی در آشور ماهیگیری کرده است.
می‌گوید: «اینجا روزگاری همه‌چیز داشت. شما تشکیلات شیلات را یادتان نمی‌آید. ما هم سری در این سرها داشتیم. حالا به صیدگاهها هیچ امکاناتی نمی‌دهند. نه که همه ساحل اینطور باشد. صیدگاه میانکاله و آشوراده اینطور است. می‌گویند منطقه حفاظت‌شده هستیم. نمی‌توانیم دستی به این کومه‌های نیم‌ریخته بکشیم. برقمان با موتور برق کار می‌کند. آبمان را یا می‌خریم، یا با دبه از خانه می‌آوریم. اینجا نمی‌توانیم حتی از یخچال استفاده کنیم. سایر صیدگاهها اینطور نیست. غرب مازندران و گیلان شرایطشان بهتر از ماست، هرچند که دریا آنقدر کوچک شده است و ساحل تبدیل به بیابان شده که اینجا و آنجا ندارد. از طرفی وقت و بی‌وقت سروکله قاچاقچی‌ها پیدا می‌شود، می‌زنند به تور. در این گرانی تور را پاره می‌کنند و هرچه ماهی پشت تور جمع شده است را می برند. هیچکس هم کنترلی نمی‌کند. نه قایق موتوری‌ها را نه تورریزها را.»
تنها چشم امید خزر آن هم به شکل موقت مربوط به ولگاست که شریان اصلی آبرسانی به خزر است. الان زمان سیلاب‌های فصلی ولگاست و طبیعتاً آبرسانی بیشتری به دریاچه دارد، اما فراموش نکنیم که این شرایط موقت است. پس از عبور از این فصل باز هم شاهد کاهش تراز آب و عقب‌نشینی ساحل خواهیم بود
صیادها می‌گویند دریا کوچک شده است، همان اتفاقی که ما به نام پسرفت آب دریای خزر و پایین آمدن سطح تراز آب می‌شناسیم. گرچه این رخداد برای ما عددی است که با منهای ۲۹ معنی می‌شود، اما برای ماهیگیران حوزه خزر این یک عدد نیست بلکه بخش بزرگی از زندگی و تمام معیشتشان است که کوچک شده است. صیادها در صیدگاههای غرب مازندران و گیلان نیز با وجود اینکه رونق بیشتری در کار خود احساس می‌کنند، اما آنها نیز چالش نخستشان را هزینه می‌دانند. سید گداعلی حسینی صیاد صیدگاه انزلی است.
او نیز مانند هم‌صنفانش فکر می‌کند صیادی خزر ورشکسته است: «از قدیم هم غرب شرق مازندران برای صید برخی ماهی‌های خاص مانند خاویار خوب بود. وگرنه رونق صیدی که در گیلان و غرب مازندران هست، آنجا نبود. اما امروز همه‌جا از رونق افتاده است. باوجود اینهمه بچه‌ماهی‌هایی که در آب رها می کنند و با اینکه تعداد صیادان همین ۱۰ سال حداقل نصف شده است، اما صید غیرمجاز خارج از فصل و این گرانی‌هایی که حد و اندازه ندارد ما را ورشکست کرده است. فرقی نمی‌کند جایی بیشتر، جایی کمتر، اما صید در خزر دیگر نمی‌صرفد. فقط مستهلک می‌شوی. این شغل، پیشه آبا و اجدادی بسیاری بود. اما حالا خود ما بچه‌هایمان را پی کارهای دیگری می‌فرستیم؛ نه دریا.
