استفاده بهینه از موادغذایی، موثرتر از افزایش تولید

سالانه معادل 1/3 میلیارد تن از موادغذایی توسط انسان‌ها به هدر داده می‌شود. چنانچه به‌طور میانگین یک سوم از این موادغذایی به شکل ضایعات در آید، مانند آن است که یک‌سوم از یک لیوان برنج را که معادل پنج قاشق غذاخوری است، قبل از مصرف دور بریزیم. چنین عملکردی لزوما بدان معنا است که یک‌سوم از منابعی که برای تولید این مقدار از موادغذایی مورد استفاده قرار می‌گیرند به هدر می‌روند.

اخبار سبز کشاورزی؛ آنچه گفته شد بدترین حالت نبوده چرا که ضایعات جهانی از میوه‌ها، سبزی‌ها، محصولات ریشه‌ای و غده‌ای بسیار بیشتر از آن مقدار بوده و بعضا به 40 تا 55 درصد از محصولات تولید شده بالغ می‌‌گردد.

بر اساس گزارش FAO، هدر رفتن موادغذایی در تمامی کشورهای ثروتمند، متوسط و کم درآمد وجود دارد. مطالعات نتایج بدست آمده نشان می‌دهد که مصرف‌کنندگان اروپایی و آمریکایی، سالیانه بین 95 تا 115 کیلوگرم و ساکنان صحرای آفریقا و جنوب و جنوب‌شرقی آسیا بین 6 تا 11 کیلوگرم ضایعات غذایی تولید می‌کنند.

اگر چه در بسیاری از کشورها به اندازه کافی غذا در دسترس ساکنان آنها وجود دارد، لکن در حدود یک میلیارد نفر از گرسنگی رنج می‌برند و افزون بر یک میلیارد نفر دیگر غذای کافی در اختیار ندارند. علت بروز چنین وضعیتی از بین رفتن یک‌سوم از محصول در مسیر «از مزرعه تا سفره» است.

در برخی از کشورهای نوظهور اقتصادی نظیر هندوستان، در حدود سه چهارم از موادغذایی تولید شده هرگز به دست مصرف‌کنندگان نمی‌رسد که یکی از علل اصلی آن، ناکارآمد بودن چگونگی بسته‌بندی است. بدان معنا که محصولات تولید شده به شکل مطلوب در مقابل عوارض آب و هوایی و آفات محافظت نمی‌شوند و بنابراین بدون بسته‌بندی مناسب، این دسته از محصولات به سرعت فاسد شده و قابلیت انبار شدن برای انتقال به فواصل دور را از دست می‌دهند.

در بعضی مناطق با رطوبت بالا حتی یک ماده ساده مانند نمک برای قابل استفاده بودن به بسته‌بندی نیاز دارد.

بسته‌بندی در کشورهای در حال توسعه

سازمان FAO در بررسی دیگری در مورد بسته‌بندی و تکنولوژی‌های مرتبط با آن در کشورهای در حال توسعه نشان داده که چنین کشورهایی برای حضور در بازارهای بین‌المللی و برآورده نمودن بخشی از نیازهای آن‌ها محدودیت‌های بسیاری دارند و اندازه و تکنولوژی صنایع بسته‌بندی آنها جهت حضور در این بازارها به ویژه در زمینه محصولات کشاورزی و غذایی بسیار اندک است.

به‌دلیل همین محدودیت‌ها و امکانات حمل کالا می‌توان انتظار داشت که بخش زیادی از موادغذایی قبل از رسیدن به دست تجار فاسد شده و از بین برود. در چنین کشورهایی، تولیدکنندگان موادغذایی فرآوری شده، وابسته به مواد و تکنولوژی بسته‌بندی، طبق استانداردهای بین‌المللی، برای حضوردر بازارهای هدف، دچار مشکلاتی هستند. باید اذعان نمود که توان ماندگاری مواد، پتانسیل آنها به منزله مواد خام جهت بسته‌بندی را محدود نموده و بنابراین استفاده از روش‌های نوآورانه در تهیه مواد، سرمایه‌گذاری در این زمینه را توجیه می‌کند.

ضایعات موادغذایی در کشورهای صنعتی باید از طریق افزایش آگاهی در میان مصرف کنندگان موادغذایی، فروشندگان و صنایع غذایی کاهش یابد. باید نظریه «دور ریختن ارزان‌تر از استفاده مجدد است» تغییر یافته و حتی‌الامکان تمامی موادغذایی به مصرف برسند.

در کشورهای در حال توسعه (نظیر ایران)، زنجیره تولید موادغذایی نیازمند توانمندسازی از طریق سازمان‌دهی کشاورزان خرده‌پا و ایجاد تغییر به صورت مدرنیزه کردن تولید و بازاریابی است. چنین حمایت‌هایی می‌تواند از طریق سرمایه‌گذاری در حمل و نقل، صنایع غذایی و صنایع بسته‌بندی به اجرا در آید که هر دو بخش دولتی و خصوصی در اینجا نقش واحدی دارند.

توسعه بهره‌وری بیشتر از زنجیره تولید موادغذایی از طریق کاهش ضایعات، می‌تواند هزینه تهیه موادغذایی را برای مصرف کنندگان کاهش داده و در نتیجه دسترسی به غذا را افزایش دهد. وسعت و دامنه ضایعات موادغذایی نیاز به سرمایه‌گذاری‌های موثری در کاستن آن دارد و می‌تواند راهی جهت کاهش قیمت موادغذایی باشد.

ماهنامه دام و کشت و صنعت- شماره ۲۷۳-فروردین ۱۴۰۲