راه دراز احیای هیرکانی

شکست بسیاری از طرح‌های احیای جنگل‌های هیرکانی

با گذشت حدود ۴۰ سال از عملیات احیای عرصه های طبیعی و غرس میلیون ها نهال و صرف صدها میلیارد تومان اعتبار در گلستان، تا احیای کامل جنگل های هیرکانی راه درازی در پیش است.

به گزارش مزرعه سبز ، بیش از ۴۰ دهه است که به طرق مختلف توسط دستگاه‌های متولی توسعه فضای سبز و جنگل‌ها در دستور کار قرار گرفته و سالیانه صدها هزار نهال مثمر یا غیرمثمر کشت شده تا سطح درختکاری و جنگل‌ها در گلستان توسعه یابد.

فارغ از اجرای طرح‌های درختکاری توسط دستگاه‌های متولی به ویژه منابع طبیعی، مشارکت مردم برای کاشت نهال در اراضی ملی و شارع عام هم افزایش یافته است.

اجرای پویش‌های مختلف کاشت درخت و نهال معمولاً در دو ماه پایانی سال رونق گرفته و در برخی سال‌ها رقم کاشت از میلیون هم فراتر می‌رود اما با وجود همه تلاش‌ها که در سالیان اخیر در حوزه درختکاری انجام شده، سطح فضای سبز و جنگل‌های گلستان و کیفیت آنها افزایش محسوسی نداشته است.

در سالیان اخیر با وجود تاکید فراوان مسئولان ارشد کشور و حتی رهبر انقلاب برمی بر ضرورت توجه حداکثری به صیانت و داشت نهال‌های کاشته شده اما بسیاری از این طرح‌ها به شکست می‌انجامد.

البته موفقیت ۱۰۰ درصدی در اجرای برنامه‌های نهال کاری امری محال است و معمولاً بخشی از این نهال‌ها به سبب شرایط اقلیمی، آفات و بیماری‌ها، تنش‌های آبی و بروز برخی رخدادها مانند رانش، آتش‌سوزی و حتی چرای دام از بین می‌روند ولی نباید همه این پارامترها بیش از ۱۰ الی ۱۵ درصد نهال‌ها را تحت‌الشعاع قرار دهند.

کشت نهال بدون ملاحظات زیست محیطی

استاد دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان در این خصوص به مهر گفت: شاید یکی از مسائلی که کمتر مورد توجه قرار گرفته مطالعات پایه برای کشت گونه‌های سازگار با محیط است؛ در بسیاری از مناطق بدون ملاحظات زیست محیطی گونه‌های مختلف کشت شده که متاسفانه بازدهی آن‌چنانی ندارد و این مسأله علاوه به هدررفت سرمایه، باعث تغییرات در اکوسیستم شده و ضربات شدیدی را به گونه‌های جانوری وارد می‌کند.

محمدرضا ملاعباسی افزود: در بسیاری از مناطق مثل جنگل‌های فاضل آباد در گلستان، گونه‌های سوزنی برگ کشت شده که باعث تغییر سیمای طبیعی منطقه و حذف بعضی از گونه‌های گیاهی و جانوری شده است.

وی بیان کرد: جنگل‌ها به عنوان میراث طبیعی بشر هر روزه مورد بی مهری انسان‌ها قرار می‌گیرد؛ روستاییان به جنگل‌ها بسان برده‌ای می‌نگرند که باید شلاقی زد و از آن بهره کشید بدون آنکه مرهمی بر روی زخمش گذاشته شود.

ملاعباسی گفت: متاسفانه هیچ سد درونی و وجدانی برای جلوگیری از نابودی جنگل‌ها در بعضی از افراد وجود ندارد؛ افزایش جمعیت و بیکاری باعث می‌شود یک عده از روی ناچار به سراغ درختان بروند و آنها را قطع کنند تا معاششان تامین شود.

وی افزود: کشت درختان جنگلی سازگار با محیط در جنگل‌های مخروبه برای جلوگیری از اشغال بسترهای طبیعی، ضروری است و حیات جنگل‌ها طبیعی چند هزار ساله را تضمین کند.

ملاعباسی اضافه کرد: عوامل بسیاری از قبیل تغییرات اقلیمی و خشکسالی، چرای بی رویه و دست اندازی بشر در ماندگاری گونه‌های کشت شده موثر است و بسیاری از این گونه‌ها در اثر عوامل ذکر شده ممکن است از بین بروند در نتیجه برای رفع این مشکلات و ایجاد تراکم مطلوب، اقدام به واکاری یا کاشت مجدد بذر می‌شود.

وی با بیان اینکه گونه‌های کشت شده باید با نمونه‌های قبلی همسان باشد، گفت: طرح واکاری باعث اصلاح و توسعه جنگل‌ها و مراتع، جلوگیری از فرسایش خاک و جلوگیری از هدررفتن منابع آبی حاصل از برف و باران و افزایش نفوذ آن در خاک می‌شود.

ملاعباسی ادامه داد: با توجه به اینکه سالانه بخش قابل توجهی از جنگل‌ها با عواملی هم چون آتش سوزی و قاچاق چوب دچار خسارت می‌شود کشت جنگل‌ها در مساحت قابل توجه ضروری است.

معاون راهداری اداره کل راهداری و حمل و نقل جاده‌ای گلستان هم در خصوص نهال کاشته شده در جاده‌های گلستان گفت که متولی نگهداری درخت منابع طبیعی بوده اما بعد از کشت نهال هیچ گونه مراقبتی از آن نمی‌شود.

غلامرضا بی کی افزود: درختان برای منظره آرایی و افزایش فضای سبز در حاشیه راه‌ها کاشته شده اما یا توسط دام‌ها خورده شده و یا مورد سرقت واقع می‌شود.

۹۰ هزار هکتار جنگل کاری در گلستان

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری گلستان هم در این خصوص گفت: سطح جنگل‌های استان بعد از سال ۱۳۲۸ به دلیل استفاده‌های مختلف از قبیل، آباد و قرق کردن توسط مردم کاهشی بوده و ملی شدن جنگل‌ها هم این روند را تشدید کرد.

عبدالرحیم لطفی با بیان اینکه بعد از انقلاب هم به دلیل جنگ، فرصتی برای احیای جنگل‌ها نداشتیم، افزود: در سال ۱۳۶۶ سطح جنگل‌های گلستان به ۳۶۰ هزار هکتار رسیده بود و بعد از جنگ با توجه به بهبود وضعیت اقتصادی، دولت بر حفاظت از جنگل‌ها و سرمایه‌گذاری در این زمینه تاکید کرد و بعد از انقلاب تاکنون ۹۰ هزار هکتار جنگل کاری در گلستان انجام شده است.

وی بیان کرد: جنگل کاری قبل از انقلاب تنها پنج هزار هکتار بود ولی بعد از انقلاب به ۹۰ هزار هکتار رسیده و باعث شده سطح جنگل‌ها به ۴۵۱ هزار هکتار برسد ولی با توجه به مراتع مشجر و براساس استاندارد فائو حدود ۵۰۰ هزار هکتار جنگل داریم.

لطفی ادامه داد: این افزایش سطح ناشی از حفاظت جنگل‌ها، ساماندهی سکونتگاه‌های داخل جنگل‌ها در دهه ۷۰ و اجرای طرح خروج دام از جنگل بود که سبب شد تا جنگل زادآوری داشته باشد و احیا شود.

وی توضیح داد: آیا کیفیت جنگل هم به همان شکل قبل است؟ به دلیل آفات، بیماری، خشکی، تغییر اقلیم و برخی گردشگری‌های بی حد و حصر سبب شده تا کیفیت جنگل‌ها لطمه ببیند.

لطفی یکی از چالش‌های بزرگ جنگل‌های گلستان را آتش سوزی اعلام کرد و گفت: این امر سبب نابودی نهال‌ها می‌شود و با توجه به موارد بالا، باید بر روی احیای جنگل‌ها کار کنیم و تلاش کنیم تا جنگل زادآوری داشته باشد.

احیای سالانه ۱۰۰۰ هکتار جنگل

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری گلستان با بیان اینکه اگر طبیعت را رها کنیم خودش را احیا کرده و زخم طبیعت التیام یافته و تاب آوری آن افزایش می‌یابد، افزود: سالانه باید حدود هزار هکتار احیای جنگل و نهال کاری و بذرپاشی در سطح جنگل‌ها انجام شود در غیر این صورت از مساحت جنگل‌های گلستان کاسته خواهد شد.

لطفی گفت: امسال تاکنون ۶۵۰ هزار هکتار درختکاری و جنگل‌ها کاری در گلستان انجام شده که در قالب اعتبارات دولتی و پویش‌های مردمی بوده است.

وی به برخی از پویش‌های مردمی در درازنو، رامیان و آزادشهر اشاره کرد و افزود: تلاش می‌کنیم تا ۱۵ فروردین سطوح جنگل کاری استان را افزایش دهیم.

۷۰ درصد نهال‌ها رشد می‌کنند

لطفی اعلام کرد: به طور متوسط حدود ۷۰ الی ۷۵ درصد از نهال‌های کاشته شده باقی می‌مانند لذا باید در سال‌های آتی برای واکاری اقدام کنیم.

وی اضافه کرد: وظیفه تامین نهال برای کاشت در جاده‌ها بر عهده منابع طبیعی بوده و وظیفه حفاظت و نگهداری با حمل و نقل جاده‌ای، منابع طبیعی و یا کمک خیران است.

لطفی دام‌ها را یکی از معضلات جنگل‌ها برشمرد و گفت: دام‌ها نهال‌های کوچک را می‌خورند لذا زادآوری صفر شده و در بسیاری از جنگل‌ها حتی نهال جوان را نمی‌بینید. دقت نظر در انتخاب گونه‌ها، اجرای برنامه‌های داشت مانند آبیاری و همراه سازی جوامع محلی در حفاظت نهال‌ها از جمله راهکارهای است که می‌تواند موفقیت نهال کاری را ارتقا دهد.