نسل آینده متخصصان کشاورزی

تلفیقی از تخصص کشاورزی و هوش مصنوعی

امروزه روش‌ها، تکنولوژی و فناوری‌های تولید در کشاورزی، دامپروری و سایر زیرشاخه‌های بخش کشاورزی به‌شدت دچار تغییر شده و لازم است کشاورزی ما که مبتنی‌بر روش‌های سنتی و قدیمی و عمدتا بر پایه تجربه‌های پیشینیان‌مان بوده، نیز این تغییرها را تجربه نماید.

اخبار سبز کشاورزی : واضح است که با استفاده از روش‌های قدیمی نمی‌توان نتایج مطلوب و مناسبی را به‌دست آورد و برای کسب نتایج بهتر باید از روش‌های به‌روز و کارآمدتر استفاده کرد.همان‌طور که تکنولوژی‌ها و روش‌های مورد استفاده در سایر صنایع، به سرعت دچار تغییر و نوآوری می‌شوند، این نوآوری‌ها باید در بخش کشاورزی نیز به‌کار گرفته شود.

کشاورزی در ایران با مشکلات متفاوتی دست و پنجه نرم می‌کند که در یک دسته‌بندی شاید بتوان چهار مشکل عمده: سوء‌مدیریت، تحریم، تغییرات اقلیمی، خشکسالی و کم‌آبی را برای آن برشمرد که کشاورزی و امنیت غذایی جامعه ما را تهدید می‌کند و روی هر کدام از این موارد می‌توان به‌طور مفصل و جداگانه بحث کرد؛ اما استفاده از روش‌های ناکارآمد می‌تواند یکی از مصادیق مهم سوءمدیریت باشد.

این مشکلات، کشاورزی ایران را به‌سمت و سوهای خطرناک و نگران‌کننده‌ای می‌راند و بحران‌هایی ایجاد می‌کند که فعالیت بنگاه‌های بزرگ و کوچک بخش کشاورزی را تهدید و علاوه‌بر این‌که اشتغال در این بخش را متاثر می‌کند، تاثیرات آن متوجه کل جامعه نیز خواهد شد.

لزوم ورود فناوری دیجیتال به کشاورزی

همان‌گونه که در دیگر صنایع نیز به‌کارگیری روش‌های نوین و به‌ویژه فناوری‌های دیجیتال در حال گسترش است و تحولات شگرفی در آنها ایجاد شده، در بخش کشاورزی نیز باید این اتفاق رخ دهد.

تحول دیجیتال در واقع از تلفیق دو علم صحبت می‌کند که در ایران به فعالیت‌های «میان ‌رشته‌ای» ترجمه می‌شود؛ اما به نظر نگارنده، «فناوری‌های همگرا» برای آن ترجمه مناسب‌تری است. به این معنا که در هر شاخه کشاورزی می‌توان از علوم دیجیتالی کمک گرفت تا باعث ایجاد تحول و جهش در بهره‌وری شود.

با همگرایی این علوم در جهت یک موضوع خاص، قابلیت‌ها و امکاناتی به‌دست می‌آید که نتایجی مثبت در کشاورزی، دامداری، شیلات، طیور و سایر زیربخش‌های کشاورزی به همراه خواهد داشت و می‌توان به روش‌هایی دسترسی یافت که ضمن افزایش سود کشاورزان، هزینه‌های آنها را نیز به‌طور چشمگیری کاهش داد.

یعنی استفاده از فناوری‌های دیجیتال در عرصه کشاورزی این امکان را خواهد داد تا با هزینه‌های کمتر، محصول بیشتری در واحد سطح برداشت کنید. ضمن این‌که امکان ارتقای کیفیت محصول نیز فراهم می‌شود که خود این موضوع نیز در بازارپسندی و سود بیشتر کشاورزان تاثیرگذار است و با کاهش مصرف نهاده‌هایی مانند سم، کود، آب، انرژی، سوخت، کارگر و … در هزینه‌ها جاری نیز صرفه‌جویی می‌شود.

موضوع مهم دیگر این‌که با این روش‌ها می‌توان کشاورزی را به‎گونه‌ای مدیریت کرد که از فشارهای نامتعارف به طبیعت نیز کاسته شود. معضلی که در کشاورزی ما بسیار مشهود است و با روش‌های غیراصولی فشار بیش از اندازه‌ای به طبیعت وارد و منابع آب و خاک، هوا و … دچار چالش جدی شده‌اند.

بنابراین با استفاده از فناوری‌های دیجیتال در عرصه کشاورزی سه ضلع مثلث کاهش هزینه‌ها، افزایش سود کشاورزان و نیز حفظ طبیعت شکل خواهد گرفت.

متخصصان هوش‌ مصنوعی کشاورزی

افزایش بهره‌وری با حفظ منابع و صرفه‌جویی در مصرف نهاده‌ها، به‌راحتی اتفاق نخواهد افتاد مگر این‌که شدت کنترل بر عوامل تاثیرگذار را افزایش دهیم. یکی از روش‌های کنترل دقیق عوامل تاثیرگذار، استفاده از فناوری اطلاعات در کشاورزی است. وقتی فناوری اطلاعات در عرصه کشاورزی وارد ‌شود، به‌طور خودبه‌خود افراد خُبره دیگری را به این حوزه فرا خواهد خواند. این باعث می‌شود که افراد متخصص حوزه فناوری‌های دیجیتال و هوشمندسازی به سمت کسب اطلاعات بیشتر در زیربخش مرتبط کشاورزی که قرار است فناوری را به آن وارد کنند، ترغیب شوند و با داشتن دانش کافی وارد این کار شوند تا بهترین دقت را اعمال کرده و بیشترین نتایج را کسب کند.

بنابراین، عملا روش‌های قدیمی که فردی مثلا به دنبال تخصص IT و فرد دیگری به‌دنبال زراعت یا دامپروری و می‌رفت، اندک‌اندک منسوخ خواهد شد و در آینده این دو با هم تلفیق و رشته‌های همگرا به‌وجود خواهد آمد که مثلا متخصصان «هوش‌مصنوعی در زراعت» یا «هوش‌مصنوعی در دامپروری» و دیگر زیرشاخه‌های کشاورزی را شاهد خواهیم بود و البته این رشته‌ها به سمت تخصصی‌تر شدن نیز پیش خواهند رفت. به‌طور مثال «متخصص هوش‌مصنوعی در پرورش گاو نژاد هلشتاین» یا «متخصص هوش‌مصنوعی در زمینه تولید گندم» یا هر محصول دیگری را شاهد خواهیم بود.

یعنی بعد از روش‌های سنتی که به شیوه تجربه و نسل به نسل منتقل شده بود و نیز بعد از ورود مهندسان کشاورزی به عرصه تولید که علومی مانند مکانیک، الکترونیک، مکانیزاسیون و … در کشاورزی تلفیق و باعث جهش در آن شدند.

اینک در گام بعدی، فناوری اطلاعات(IT)، فناوری‌های عملیاتی(OT) و فناوری‌های مهندسی(ET) با هم تلفیق می‌شوند و جهش ناگهانی دیگری در کشاورزی ایجاد می‎کنند و تجهیزاتی که پیش از این به‌صورت مستقل و مکانیزه در مزرعه کار می‌کردند، IT کمک خواهد کرد که شبکه‌ای از این تجهیزات شکل بگیرد.

در این شرایط است که هزینه‌های سربار، سرشکن شده و وجود بانک‌های اطلاعاتی و ضبط و ربط سوابق مزرعه، یک نگاه جامع‌تر مدیریتی ایجاد می‌کند؛ تا با تحلیل داده‌ها و اطلاعات و نیز از طرفی با پیش‌بینی وقایع آینده و برنامه‌ریزی عملیاتی مناسب، افزایش بهره‌وری اتفاق افتد. همان‌طور که اشاره شد این موضوع نیاز دارد که تخصص‌های جدیدی به‌وجود بیاید.

براین اساس مانند تمام سال‌های گذشته وقتی که یک مرز انقلاب صنعتی را طی می‌کردیم و از یک نسل فناوری به نسل دیگر می‌رفتیم، عده زیادی بیکار شده، کسب‌وکارهای زیادی از بین رفته و در نقطه مقابل برای افراد جدید موقعیت‌های شغلی پیش خواهد آمد و کسب و کارهای نوظهور شکل خواهند گرفت و ثروت در بین افراد با توانمندی‌های جدید توزیع می‌شود.

پیش‌بینی می‌شود که نتیجه نسل آینده فناوری، این فعالیت‌ها و تخصص‎های همگرا باشد که توضیح آن داده شد و بنابراین در آینده با متخصصان و تحصیلکرده‌هایی مواجه هستیم که به «فناوری‌های همگرا» می‌پردازند.

لزوم آمادگی مراکز علمی

این موضوع طلب می‌کند که مراکز علمی، دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی، زیرساخت‌های مناسب را برای ایجاد این رشته‌های همگرا ایجاد و شروع به فعالیت در این زمینه نمایند تا در نسل‌های آینده بتوانند متخصصان به‎روز و کارآمدی را آموزش دهند.

البته این موضوع نیازمند ترسیم نقشه راه است و باید یک نقشه راه علمی و تحقیقاتی تدوین شود و در این مسیر رشته‌های مورد نیاز را احصاء و شناسایی و افراد را در این مسیرها هدایت کرد؛ تا زمینه‌پیشرفت کشاورزی ایران که کشاورزی هوشمند خواهد بود، فراهم آید.

توانمندی در عرصه بین‌المللی

همچنین، در رقابت با رقبای بین‌المللی نیز موضوع خدمات فنی و مهندسی به همین سمت خواهند رفت؛ یعنی اگر چشم‌انداز و برنامه درستی در این زمینه‌ها نداشته باشیم، در آینده به‌اجبار و باید این خدمات فنی و مهندسی را خریداری کنیم و چون این خدمات از جنس «ارزش‌افزوده»‌ای هستند، هزینه‌های زیادی را به کشور تحمیل خواهند کرد.

از سوی دیگر نیز اگر بتوانیم متخصصان به‌روز و کارآمدی در این زمینه داشته باشیم، زمینه صادرات این خدمات فنی و مهندسی که بسیاری از محدودیت‌های سایر کالاهای صادراتی را ندارند، برای ما فراهم خواهد شد و مزایای فراوانی عاید کشور خواهد کرد.

دکتر حمید بهنگار ـ رئیس کارگروه تحول دیجیتال کشاورزی سازمان نظام صنفی رایانه

ماهنامه دام و کشت و صنعت-شماره ۲۶۲-سال ۱۴۰۱