هر که نان از عمل خویش خورد

جنگ روسیه علیه اوکراین که پنجم اسفند 1400 آغاز شد و قرار بود ظرف یک هفته به گمانِ دولتمردان روسی تمام شود، روزهایی از دومین سال خود را سپری می‌کند و مبدل به جنگی فرسایشی با تلفات و خسارات بسیار شده است، اما نتیجه نهایی این جنگ برای هر دو کشور هر چه باشد، مهم‌تر از آن آثار ناشی از بسته شدن راه‌های حمل گندم و ذرت از این دو کشور به جوامع نیازمند و اغلب فقیری است که خود توان تولید گندم در حد مصرف را ندارند.

اخبار سبز کشاورزی ؛ تله‌ای که روسیه در آن گرفتار شده است، مسئولان آن کشور را عصبی و وادار به اتخاذ تصمیماتی ناخوشایند نموده که آثاری جهانی در پی دارد.

با کمک‌های تسلیحاتی کشورهای غربی و تداوم درگیری‌ها در تمامی میادین، روسیه اعلام نموده که حضور هر کشتی(اغلب تجاری برای حمل گندم) به‌منزله هدف نظامی و مورد حمله قرار خواهد گرفت، این تهدید به مفهوم در منگنه قرار دادن کشورهای غربی در جهت قطع کمک‌های نظامی به اوکراین و انداختن توپ در زمین آن‌ها است تا به کشورهای فقیر و نیازمند گندم و ذرت پیام دهد که عامل استمرار جنگ کشورهای یاری‌رسان به کشور اوکراین هستند.

اعلام حمله روسیه به کشتی‌های حامل گندم موجب بروز نگرانی در کشورهای متقاضی، اوکراین و همچنین افزایش قیمت گندم در سطح جهان شده است که قطعا آن‌ها را تحت‌فشار قرار خواهد داد، اگر چه کشور رومانی یکی از بنادر خود را(بندر کونستانتا) را برای صادرات گندم اوکراین پیشنهاد کرده است.

قیمت جهانی گندم اگر چه پس از خروج روسیه از توافق صادرات غلات اوکراین روند صعودی یافته اما دچار نوسان‌های اندکی نیز شده است. این روزها قیمت‌های آتی هر بوشل(5/25 کیلوگرم) گندم به حدود 740 دلار رسیده در حالی که در همین ماه اوت(مرداد-شهریور) از 670 دلار عبور کرده است. بنابر محاسبات به عمل امده و هم‌زمان با خرید گندم داخلی، قیمت گندم جهانی در حدود هر کیلوگرم 13 هزار و چهارصد تومان است که با محاسبه هزینه‌های حمل و نقل از مبداء و نیز حمل داخلی، در صورت اجبار به خرید خارجی گندم، از قیمت تعیین شده برای گندم داخلی بیشتر خواهد شد.

در صورت تداوم تهدید روسیه و اجبار خریداران به گندم از فواصل دورتر، در قالب خرید برای آینده، امکان دارد که قیمت تمام شده گندم تا 20 هزار تومان افزایش یابد و در صورت ناچار شدن دولت به واردات گندم باید هزینه‌های زیادی تحمل و اعتبارات ناخواسته‌ای را برای این کار تخصیص دهد.

نکته فراموش‌شده‌ای که دولتیان دست‌اندرکار امور کشاورزی نمی‌خواهند و یا اساساً «نباید» به آن توجه کنند، مزیت‌های داخلی و ظرفیت‌های در دسترسی است که بنابر دلایلی که در این‌جا قصد بازگویی و تحلیل آن‌ها را نداریم، به کناری نهاده و به‌علت دیدگاه‌های حاکمان که تمایلی به درک آن‌ها ندارند، نان برای اکثریت جامعه، (منهای آنانی که دستشان به جیب و دهانشان می‌رسد)، در جایگاه یک غذای اصلی قرار دارد و حتی نان خالی در بسیاری از خانوارهایی که به فقر رانده شده‌اند، گاه تنها غذایشان است، بنابراین دولت، مکلف و موظف است که این حداقل را برای سفره‌های کوچک شده مردم تهیه نماید.

اما چگونگی انجام این تکلیف و وظیفه برای کشاورزان و دولت، «یکی داستانی است پُر آب چشم». اولین شکل تعیین و اعلام قیمت گندم قبل از آغاز سال کشاورزی(شهریور) است که تقریبا هیچگاه از سوی دولت‌ها به اجرا در نیامده و حال پس از گذشت چهار ماه از آغاز برداشت گندم همچنان در هاله‌ای از ابهام است.

ثانیاً، پرداخت نکردن وجوه گندم‌های خریداری شده به کشاورزان است که باید با درآمد حاصله، چاله‌هایی از زندگی‌شان را پرکننده و با چنین وعده‌های «سر خرمنی دولت»، مایوس و بی انگیزه می‌شوند و پشت دست خود را داغ می‌کنند که دیگر به دولت گندم نفروشند، چنانکه در سال‌های قبل چنین گندم‌هایی قاچاق و یا به دامداران فروخته شد.

این‌جا است که دولت‌ها از چاله به چاه می‌افتند و ناچار می‌شوند که گاه بسیار بیش از قیمتی که برای گندم‌های داخلی تعیین کرده‌اند، گندم وارد نمایند و این‌جا است که «خیاط به کوزه می‌افتد».

دولت‌های سیزده‌گانه، با وجود صدها جلسه، نشست، سمینار و … هنوز نتوانسته‌اند از رابطه‌ای منطقی بین هزینه‌ها، قیمت واقعی محصول و در نظر گرفتن سود معقول برای گندم بیابند که نتیجه‌اش زیان مستمر گندمکاران بوده است. متاسفانه دولت‌ها به چنین روند مشکل‌آفرینی عادت کرده و خوش ندارند که آن را ترک کنند.

و سخن پایانی

با آنچه در مقدمه گفته شد، احتمال افزایش قیمت جهانی گندم بیش از آنچه اکنون اعلام می‌شود وجود دارد، پس به وزارت جهادکشاورزی توصیه می‌شود که جلوی ضررهای آینده را از هم اکنون بگیرد و با افزایش اندکی به قیمت گندم(حتی آنچه را که دریافت و ذخیره کرده است)، تا حد امکان نیاز به واردات این محصول استراتژیک را کاهش دهد و کشاورزان را تشویق به تحویل محصول خود نموده و از قاچاق یا فروش آن به دامداران جلوگیری نماید، چرا که:

«هر که نان از عمل خویش خورد منت از حاتم طایی نبرد».

ماهنامه دام و کشت و صنعت - شماره ۲۷۸ - شهریور ۱۴۰۲