فراق یک ساله بانی سلامت غذا

در سالروز فقدان قهرمان قهرمانان صنعت

یک سال از انتشار خبر «فقدان پدر صنعت آفت‌کش‌های کشاورزی و بانی هیدروپونیک در ایران» می‌گذرد؛ دکتر محمد خصوصی، استاد فرهیخته، چهره شاخص ماندگار صنعت کشاورزی کشور پس از عمری اثرگذاری در کشور و پرورش شاگردان کاردان در‌ ۲۳ مهرماه ۱۴۰۱ و در سن ۸۹ سالگی دارفانی را وداع گفت.

صرف هزینه مراسم در امور خیریه

اخبار سبز کشاورزی ؛ خانواده دکتر خصوصی، ضمن پاسداشت مقام عالی بزرگ خاندان خصوصی اعلام کرده‌اند هزینه سالگرد تماما صرف امور خیریه خواهد شد که همواره شادروان محمد خصوصی به آن علاقه‌مند بود.

با توجه به زندگی سراسر تلاش دکتر خصوصی، خبرنگاران «مزرعه سبز» گزیده‌هایی از نقش‌آفرینی وی و خانواده تلاشگر محمد خصوصی را خلاصه‌وار منتشر می‌کنند.

دکتر خصوصی اینک و پس از سال‌ها بی‌مهری، دولت و کلیت مدیران ارشد به وی، از میان ما رخت بر بست. مروری بر آرشیوها نشان می‌دهد محمد خصوصی که دکترای خود را از آلمان غربی (وقت) دریافت کرده بود، طی ۵۵ سال کار با افتخار در ایران، نوآوری و تولید بیش از 150 محصول کود و سم، تدریس در دانشگاه و آموزش هزاران نفر متخصص و کارشناس مرتبط، بیش از ۱۰۰ مقاله داخلی و خارجی در رابطه با سموم دفع آفات نباتی، تغذیه گیاه و حشره‌کش‌های خانگی تالیف و منتشر کرده است.

قهرمان کار، قهرمان زندگی

استمرار خدمات فوق باعث شد تا شادروان خصوصی در سال ۱۳۸۶ به‌عنوان برنده «تندیس کارآفرین برتر» از سومین جشنواره قهرمانان صنعت معرفی شود. دکتر خصوصی، کارآفرین پیشرویی بود که رشد و شکوفایی اندیشه را تصاعدی در شاگردان و همکارانش تکثیر کرد.

در سال ۱۳۸۷ نیز مزین به نام «قهرمان قهرمانان صنعت و اقتصاد ایران» زینت بخش نام دکتر خصوصی شد؛ در همان سال شرکت گیاه برند «واحد نمونه کشوری» را آن خود کرد و در قضاوت دیگری بین فعالان صنعت شیمیایی «چهره ماندگار و قهرمان قهرمانان» زیبنده نام دکتر خصوصی شد.

او در مجتمع تولید گیاه و در یک فضای 4 هکتاری با بیش از 6 هکتار فضای سرپوشیده به همراه تمامی اعضاء خانواده خویش بی‌ادعا در دفاع از امنیت غذایی و کمک به تولید محصول سالم کوشش می‌کرد.

در مدت زندگی پر برکت خود علاوه‌بر اینکه بسیاری از سموم انحصاری را در ایران تولید کرد، وی الهام‌بخش اساتید دانشگاه و کارآفرینان صنعت سموم و کودهای کشاورزی نیز بود.

تولید در سطح کیفی اروپا و آمریکا

سال‌های دهه 40محمد خصوصی، دکتر جوانی بود که با عشق خدمت به وطن از آلمان به ایران آمده بود و با انتقال تکنولوژی آلمان به ایران تنها تولیدکننده سموم دفع آفات نباتی آن زمان محسوب می‌شد.

وی در سال 1345 نخستین محصول کود میکرو را ارائه کرد و در سال ۱۳۴۶ با توجه به اینکه روغن ولک (برای سمپاشی زمستانه) از کارخانه شورن آمریکا (ولک) به ایران وارد می‌شد این روغن در کارخانه اولیه خود در گرمدره را با همان کیفیت، اما یک پنجم قیمت آمریکا در ایران تولید کرد.

محمد خصوصی طی نیم قرن تلاش بی‌وقفه در تولید انواع نهاده‌های کشاورزی (سم و کود) تدریس در دانشگاه‌ها، ایجاد دپارتمان‌های مختلف مرتبط، تاسیس آزمایشگاه مرجع، ایجاد تشکل مردم‌نهاد و… کار بی‌وقفه حتی تا آخرین ماه‌های زندگی نامی نیک از خود به جای گذاشت.

دنیا به قهرمانان خویش می‌بالد

کشورهای متمدن و پیشرفته سعی دارند تا نام‌آوران عرصه کشاورزی و امنیت را همواره در صدر بنشانند و آنها را قدر بدانند و پس از وفاتشان مجسمه‌های آنها را در دانشگاه و مبادی شهرها، میادین و مراکز پرجمعیت نصب کنند خیابان‌های اصلی شهر را به نام آنها نامگذاری نمایند.

دانشکده‌ها و سالن های دانشگاهی را با نام و عکس آنها مزین کنند تا الگویی باشند برای نوجوانان و جوانان کشور، اما قهرمان وطن پرست ایران که تولید ات وی در سطح جهانی بود حتی کمترین حمایت را از دولت دریافت نکرد.

با این حال، دکتر محمد خصوصی بیزار از تشریفات، همواره از ساعت شش بامداد تا عصرگاهان با روپوش سفید در بین واحدهای تولیدی، آزمایشگاه واحد D&R، بانک‌های اطلاعاتی، آرشیو و… در تردد بود، تا سمومی کم خطر، کودهایی مفیدتر به جامعه کشاورزی تقدیم کند؛ اما دولت می‌توانست و باید که چنین مرد کم‌نظیری را بیش از پیش قدر می‌دانست که ندانست.

جالب توجه اینکه در مسیر پرتلاطم تولید سموم و کودهای کشاورزی تمامی اعضاء خانواده و حتی همسر این مرد خستگی‌ناپذیر (خانم مهندس سوسن امیرطهماسب) و فرزندان توانمندش (مهندس امیرحسن خصوصی و خانم مهندس تابنده خصوصی) در موسسه ریشه‌دار «گیاه» در کنار پدر و همسر از صبح تا شام کار می‌کردند و به همین جهت و با آشنایی کامل اعضا خانواده «گیاه» در سایه مدیریت خاندان خصوصی اینک همچنان با اقتدار تولیدات خود را در سطح ملی ارائه می‌کند؛ چراکه نام «گیاه» سرآمد سموم دفع آفات نباتی ایران است.

مهندسی معکوس سموم آمریکایی در ایران

مردی که متاسفانه اینک در میان ما نیست در دهه ۵۰ با دانش خود بسیاری از سموم آمریکایی، سوئیسی و ژاپنی را با مهندسی معکوس در ایران تولید کرده بود، به‌نحوی که آمریکایی‌‌ها، سوئیسی‌ها و ژاپنی‌ها تمایل داشتند دکتر خصوصی تحت لیسانس آنها سم تولید و به دیگر کشورها (به‌دلیل نزدیکی مسافت) تحویل دهد؛ اما هویت ایرانی وی دست رد به سینه آنان زد.

ساخت ایران

دکتر خصوصی در دهه 70 و 80 معتقد بود شرایط پس از تحریم ‌این فرصت را فراهم می‌کند تا در راستای تامین نیازهای مواد اولیه، انتقال تکنولوژی و ماشین‌آلات مورد نیاز و همچنین ایجاد بازارهای جدید، امکان گسترش همکاری با همسایگان و دیگر کشورهای جهان در جهت ارتقاء فروش و ایجاد بازارهای جدید و همچنین بالا بردن کیفی و کمی تولیدات داخلی عملی شود و به شرط سیاست‌گذاری صحیح می‌توان آن را به نقطه عطفی در صنعت کشور تبدیل کرد.

این نگاه کارشناسی می‌توانست سالانه میلیون‌ها دلار ارز به کشور وارد، مشتریان دائمی برای ایران داشته باشد اما متاسفانه توسط دست اندرکاران دولتی مورد توجه‌ قرار نگرفت.

شرکت سهامی زندگی

خانم سوسن امیرطهماسب (دختر ناصر امیر طهماسب و نوه امیر لشکر عبدالله امیر طهماسب، از بنیانگذاران ساختار و سازمان نوین ارتش وقت ایران) که در خانواده‌ای روشنفکر تربیت شده و تحصیلات عالی را به پایان رسانده، همراه و شریک زندگی دکتر محمد خصوصی بود.

بانویی مدیر، با اقتدار و با تدبیر که سیستم بازرگانی گیاه را در حد یک شرکت آمریکایی اداره می‌کرد با نهایت اخلاص و برای سرافرازی وطن، ضمن تربیت فرزندان تا رسیدن به تحصیلات عالیه و امور خانه‌داری در زمانی‌که دکتر خصوصی در رقابت با شرکت‌های ژاپنی، اسرائیلی، یونانی، لهستانی و… مصمم شده بود دیازینون را در ایران تولید کند تا کشور از خرید و واردات سالانه ۱۸ هزار تن شن (تحت عنوان سموم گرانوله) رهایی یابد، در امور بین املل و بازرگانی وی را همراهی می‌کرد، به همین جهت دکتر خصوصی با فراغ بال به‌صورت شبانه‌روزی در آزمایشگاه و کارخانه فعالیت می‌کرد، زیرا مطمئن بود همسرش علاوه‌بر وظایف مادری، خانه‌داری و تربیت فرزندان بر مبنای مسائل روز دنیا، به صورت هدفمند فرزندان (امیرحسن و تابنده) را برای دیدار پدرشان به گرمدره (محل کارخانه) می‌برد تا ضمن آشنایی فرزندان با نحوه کار شرکت و کارخانه، پدر نیرو بگیرند و در ادامه مسیر پدر این کار ملی را به سامان برسانند.

بانی هیدروپونیک در ایران

استاد دکتر محمد خصوصی را می‌توان بنیانگذار و رواج‌دهنده سیستم هیدروپونیک در ایران دانست؛ به نحوی که نخستین گلخانه هیدروپونیک توسط وی در ایران احداث شد.

وی علاوه‌بر اینکه در صنعت تولید نهاده و سموم دفع آفات نباتی صاحب علم و دانش فنی بود، همواره سعی می‌کرد تکنولوژی‌های جدید را به ایران بیاورد، به همین جهت در رواج صنعت کشت هیدروپونیک تلاش فراوانی کرد که به همت وی امروز هزاران هکتار گلخانه هیدروپونیک فعال است.

بعدها با توسعه صنعت گلخانه در ملک خصوصی (شرق تهران) و مدیریت آن توسط امیرحسن خصوصی و شکل‌گیری یک مجموعه (هلدینگ کشاورزی) زراعی، دامداری نخستین گام را برداشت و بسیاری از اساتید دانشگاه‌ها، گلخانه‌داران و بهره‌برداران و دانشجویان برای آشنایی با صنعت هیدروپونیک از مجموعه وی بازدید کردند.

اما متاسفانه به بهانه های واهی با سوء‌برداشت پس از مدتی مجموعه گلخانه و تاسیسات وی توسط وزارت نیرو تخریب شد و اگرچه بعدها رأی بر رفع مزاحمت صادر شد؛ اما خاندان خصوصی از این حرکت دلشکسته شدند و توسعه کمی و کیفی آن مجموعه دچار وقفه گردید.

گستردگی تولیدات مجتمع گیاه

دکتر خصوصی در کارخانه گیاه با هدف اتکاء کشور به دانش فنی داخلی و خوداتکایی انواع نهاده‌های کود و سم رادر شش سرفصل به شرح زیر تولید، تامین و توزیع می‌کرد:

۱-سموم دفع آفات و بیماری‌های نباتی؛

۲-روغن‌های امولسون شونده؛

۳-کودهای شیمیایی کامل و مرکب؛

۴-مواد افزودنی؛

۵-حشره‌کش‌های خانگی؛

۶-مواد باغبانی.

خوشبختانه به دلیل تنوع و کیفیت محصولات، علاوه بر تامین نیاز داخلی، هزاران تُن تولیدات این شرکت علاوه بر ثبت در ایران در برخی از کشورهای همسایه مانند آذربایجان، افغانستان، ارمنستان، تاجیکستان و… به ثبت رسیده و به آن دیار صادر می‌شود.

خاطره دیدار با بنیانگذار صنعت سموم دفع آفات نباتی

یکی از روزنامه‌نگاران حوزه کشاورزی نقل می‌کند روزی به دیدار بنیانگذار صنعت سموم دفع آفات نباتی ایران در محل کارخانه گیاه رفتیم. مردی که هم از نظر سن و سال و هم از لحاظ مالی دیگر نیازی به کار کردن نداشت روزانه تا 12 ساعت در حال کار بود.

اما چهره خسته و گلایه‌مندی داشت که حکایت از بی‌انگیزه شدن بنیانگذار «گیاه» می‌کرد. تعرفه‌ها، مقررات ناپایدار و سلیقه‌ای و تحمیل هزینه‌های بی‌مورد، وی را بر آشفته کرده بود.

فقط ایران و برای ایران

همسر دکتر خصوصی، خانم امیر طهماسب، که مدیریت بازرگانی را در انگلستان گذرانده و به مناسبت موفقیت خانوادگی می توانست با همسرش در اروپا و آمریکا زندگی کند‌ در خاطراتش می‌گوید: ایامی که دکتر خصوصی در آزمایشگاه و کارخانه شرکت گیاه مشغول تولید دیازینون‌ با کیفیت و رقابت با خارج بود فرصت نداشت تا به منزل بیاید و به‌صورت شبانه‌روزی فعالیت می‌کرد من در امور اداری، بازرگانی و… با وی همراه بودم.

خصوصی هرگز به فکر مهاجرت از ایران نیفتاد و کارخانه وی با ایجاد اشتغال مستقیم برای حدود ۱۵۰ مهندس، کارشناس و تکنسین تولید سموم و کودهای شیمیایی و کارگران و اشتغال غیرمستقیم برای حدود هزاران نفر، نقطه عطفی در صنعت تولد سم ایران بود.

حضور فرزندان دکتر خصوصی در کارخانه موجب شد تا بعدها و پس از تحصیل، امیرحسین و تابنده به افراد موثر و افتخارآفرین در تحقیق، تولید و عرضه انواع سموم دفع آفات نباتی و بخش مهمتر، مواد بیولوژیک برای مبارزه با آفات شوند.

مهندس امیرحسین خصوصی یادگاری پدر

مهندس امیرحسن خصوصی، قائم‌مقام مدیرعامل شرکت گیاه و مدیربازرگانی و همچنین نماینده انحصاری شرکت کوپرت‌هلند در ایران عهده‌دار مسئولیت است و تمامی اعضاء خانواده با بهره‌گیری از تجارب پدر در خدمت تولید محصولات کیفی هستند.

دکتر خصوصی اوایل انقلاب با هدف ساماندهی و نیازسنجی سموم دفع آفات و تولید کالای باکیفیت درصدد انجمن صنفی فعالان تولیدکننده سم را بنیان گذاشت برآمد که تا سال ۱۳۹۴ نیز مدیریت آن را عده دار بود.

وی در انجمن، یاد شده حافظ منافع کشاورزان، حقوق دولت و صنف خود بود و در دفاع از تلاش و زحمات شرکت‌های تولیدی از هیچ خدماتی فروگذاری نمی‌کرد.

خداحافظی بزرگ مرد

دکتر خصوصی در آخرین روزهای پس خداحافظی با دست‌ساخته‌ها و انواع تولیدات خود به دیار باقی شتافت و مراسم ختم شادروان عصر یکشنبه ۱۵ آبان‌ماه 1401 در مسجد جامع شهرک قدس برگزار شد و اعلامیه‌ها و سخنانی از سوی انجمن و بزرگان این صنعت در رابطه با تقدیر از خدمات ملی دکتر خصوصی مطرح خواهد شد تا مشخص گردد نامداران ماندگار، آنانی هستند که سرشتی نیکو و دلی سرشار از مهر دارند.

دکتر خصوصی هست گیاه هست، خصوصی‌ها هستند

یادمان باشد مردی که ۵۶ سال پیش با احداث شرکت گیاه، زندگی در آلمان و همه مزایایش را رها کرد تا کمک حال ملتش باشد و البته دریافت ده‌ها تندیس و لوح تقدیر و سپس چهره ماندگار و قهرمان قهرمانان او را مغرور نکرد و همواره از نخستین ساعات صبح در اتاق کارش در خیابان خاکی جاده مخصوص کرج حاضر می‌شد و بدون ادعا، او کار می‌کرد و به نیروهای در حال کار امید می‌داد و گرچه امروز در میان ما نیست اما نام محمد خصوصی برند گیاه را به باور عمومی «کیفیت پایدار» تبدیل کرده است.

«یادش گرامی راهش پر رهرو»