خطر خشکسالی بیخ گوش کشاورزان گیلان

گیلان بیشترین میزان بارش را دارد و نباید با بحرانی کم آبی مواجه باشد اما با توجه به افزایش سرانه مصرف چالش کم آبی و خشکسالی بیخ گوش این استان سرسبز قرار گرفته است.

به گزراش مزرعه سبز به نقل از مهر، با وجود بارش فراوان نزولات جوی در بیشتر ایام سال در استان گیلان که گاهی منجر به بروز سیلاب‌های مخرب می‌شود، هرز رفتن آب رودخانه‌ها و ریزش آنها به دریا قبل از استفاده بهینه برای مصارف کشاورزی باعث بروز حجم عظیمی از مشکلات و گرفتاری‌ها شده که کشاورزی منطقه را به شدت تحت الشعاع قرار داده و با توجه به اینکه اکثر زمین‌های زراعی گیلان شالیزار بوده و برنج نسبت به سایر محصولات زراعی به آب بیشتری نیاز دارد، شالیکاران گیلانی با مشکلاتی مانند کاهش عملکرد، افت درآمد، کاهش سطح زیر کشت و غیره مواجه و عدم تطابق زمانی بارش با نیاز آبی کشاورزی نیز موجب شده آب زراعی لازم در زمان مورد نیاز برای شالیزار تأمین نشود.

بر اساس نظر کارشناسان خشکسالی‌های امروزه در تمام دنیا به دو عامل مهم تغییرات اقلیمی و آب و هوایی و مدیریت بخش آب بستگی داشته و پیامدهای احداث بی رویه سدها را عاملی بر بروز خشکسالی‌های اخیر می‌دانند. اما در مقابل برخی صاحبنظران نیز معتقدند که سد و سدسازی علاوه بر ذخیره آب مورد نیاز، نوسانات جریان رودخانه یا تقاضای آب و انرژی را جبران کرده و علاوه بر افزایش سطح آب در بالادست، امکان تولید برق، تأمین آب کشاورزی، صنعتی و آب آشامیدنی و همچنین کنترل سیلاب فراهم می‌سازد.

کاهش ۵۷ درصدی بارش‌ها مهمترین دلیل کاهش ذخایر آبی گیلان

سد سفیدرود به عنوان بزرگ‌ترین سد مخزنی گیلان بر روی رودخانه سفیدرود و در پایین دست محل تلاقی دو رودخانه قزل اوزن و شاهرود با هدف تأمین آب کشاورزی و شرب بخش عمده‌ای از گیلان احداث شده است.

معاون حفاظت و بهره بردای شرکت آب منطقه‌ای گیلان، اظهار کرد: در حال حاضر موجودی آب پشت سد سفیدرود ۲۰۶ میلیون متر مکعب است که در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته ۵۷ درصد کمتر است.

محمد جواد خانی پور با اشاره به اینکه ۶۷ هکتار از زمین‌های کشاورزی گیلان آبخور سنتی دارند، افزود: سالانه آب ۱۷۱ هزار هکتار از ۲۳۸ هزار هکتار شالیزار گیلان از سد سفیدرود تأمین می‌شود.

وی با اشاره به اینکه میزان دبی ورودی آب سد سفیدرود در حال حاضر ۱۸ متر مکعب است، تاکید کرد: کاهش بارش‌ها و در نتیجه کاهش ذخایر آب پشت سد در سال گذشته از مهمترین دلایل کم شدن ذخایر آبی استان است.

خانی پور با تاکید بر ضرورت مدیریت مصرف آب زراعی از سوی کشاورزان ادامه داد: کشاورزان از بارندگی‌های زمستان برای آماده سازی زمین‌های زراعی خود استفاده کنند. وی صرفه جویی در مصرف آب را از مهمترین برنامه‌های شرکت آب منطقه‌ای اعلام و تاکید کرد: تاکنون صرفه جویی ۱۵ درصد (حدود ۶ میلیون متر مکعب آب) از برنامه ابلاغی محقق شده که در تلاشیم تا پایان برنامه هفتم توسعه به طور کامل تحقق یابد.

لزوم مدیریت مصرف آب کشاورزی

با توجه به خشکسالی‌های اخیر و کاهش نزولات جوی و به تبع آن کم شدن منابع آب‌های زیرزمینی سبب شده بحران کم آبی در ایران روزبه روز شدیدتر شود و برای مدیریت این بحران علاوه بر تلاش مضاعف متولیان بخش آب و مسئولان دستگاه‌های اجرایی، مردم نیز باید با صرفه جویی در مصرف آب در اجرای راهبردهای مدیریت بحران کم آبی و کاهش اثرات خشکسالی سهیم باشند.

رئیس اداره آب و فاضلاب رشت، اظهار کرد: به دلیل بالا بودن سطح آب در گیلان، دسترسی به آب‌های زیرزمینی آسان است اما با توجه به وجود آهن و منگنز و همچنین آلودگی‌های بسیار در آب، تصفیه آن دشوار تر شده است.

محمود امیری با اشاره به مشکلات موجود در تأمین آب شرب، افزود: سد شهر بیجار به عنوان منبع آبی مطمئن به تنهایی حدود ۷۵ درصد آب شرب گیلان در شهرستان‌های رشت، خمام، لاهیجان، سیاهکل، آستانه اشرفیه را در بخش شهر و روستا تأمین می‌کند و بر این اساس بیشترین مصارف آب شرب از رودخانه‌هایی است که نزولات جوی تأمین کننده منابع آن است.

وی با بیان اینکه بسیاری از رودخانه‌ها به دلیل وجود فاضلاب و سموم کشاورزی قابلیت استفاده به عنوان آب شرب را ندارند. با توجه به کاهش بارش‌ها و همچنین افزایش سرانه مصرف آب در بین شهروندان باید شبکه‌های قدیمی و نقاط حادثه دیده‌ای که باعث هدر رفت آب شده شناسایی شود که این امر نیازمند تخصیص اعتبارات لازم از سوی دستگاه‌های متولی است.

امیری با تاکید بر ضرورت صرفه جویی هرچه بیشتر مشترکان آب، ادامه داد: سرانه مصرف آب برای هر شهروند ۱۲۰ لیتر در شبانه روز است اما در حال حاضر هر شهروند در طول شبانه روز بیش از ۱۵۰ لیتر آب مصرف می‌کند.

وی تصریح کرد: با توجه به اینکه ایران کشوری خشک است باید فرهنگ صرفه جویی در مصرف آب در بین مردم نهادینه شود.

رئیس اداره آب و فاضلاب رشت با تاکید بر ضرورت مدیریت مصرف آب کشاورزی در گیلان، گفت: ۹۰ درصد از آب تولیدی آبفا صرف امور کشاورزی شده، ۷ در صد آن به عنوان آب شرب و ۳ درصد برای سایر مصارف استفاده می‌شود و معتقدم اگر تنها ۱۰ درصد در آب مصرفی برای کشاورزی صرفه جویی شود بخش عمده‌ای از مشکلات بحران آب و تأمین آب شرب شهروندان رفع می‌شود.

برداشت‌های بی رویه از سفره‌های آب زیر زمینی از دلایل بروز بحران آب است

تأثیر مدیریت نادرست منابع آب در سال‌های اخیر سبب افزایش مخاطرات سیلاب، خشکسالی، گرد و غبار، فرونشست زمین و نابودی آبخوان‌ها و تالاب‌ها شده به نوعی که با توجه به میزان بالای مصرف آب کشور در بخش کشاورزی و فاصله زیاد میانگین آن در مقایسه با میانگین جهانی، تغییر الگوی کشت و بهینه سازی سیستم آبیاری و کشاورزی یکی از راه‌های برون رفت از این بحران است.

از سوی دیگر توسعه نادرست شهرسازی بر روی آبخوان‌ها و همچنین برداشت بی‌رویه آب، کاهش آب و در مواردی از دست رفتن ذخیره آبخوان‌ها را موجب شده و آلودگی منابع آب، تغییر اقلیم و خشکسالی و همچنین برداشت بی‌رویه از منابع آب‌های زیرزمینی سبب فرونشست زمین، نفوذ آب شور به آبخوان‌های آب شیرین، افزایش گرد و غبار، تأثیرات آن در حوزه سلامت و خشک شدن دریاچه‌ها و تالاب‌ها بحران کمبود آب را تشدید کرده است.

کارشناس اداره کل زمین شناسی گیلان با اشاره به تغییرات اقلیمی و آب و هوایی به عنوان یکی از مهمترین دلایل بحران کم آبی در این استان، اظهار کرد: باید در مقابله با هر بحرانی به صورت علمی وارد شد و اقدام از روی ناآگاهی و یا اجرای ضعیف هر واکنشی موجبات افزایش بحران را فراهم می‌آورد.

پانته آ گیاهچی برداشت‌های بی رویه از سفره‌های آب زیر زمینی را یکی از مهمترین دلایل بحران کم آبی دانست و افزود: در گذشته چگونه در کویر با سیستم آبیاری و آبرسانی قنات، آب را مدیریت می‌کردند اما در گیلان با حجم بالای بارش‌ها نمی‌توان آب را ذخیره و یا از روان آب‌ها بهره برد.

وی با بیان اینکه نباید با عملکرد غیر اصولی منابع گیلان از دست برود، تصریح کرد: ساخت سد برای مدیریت آب تأثیر گذار است اما جانمایی و مکان یابی سدها و صرفه اقتصادی حاصل از احداث سد باید در نظر گرفته شده و علاوه بر آن معتقدم در احداث سدها کار زمین شناسی دقیق انجام نشده است.

گیاهچی با اشاره به اطلاع رسانی و تهیه گزارش‌های متعدد از سوی رسانه‌ها و عدم توجه مسئولان، تاکید کرد: وقتی برداشت آب از دریافت آن بیشتر باشد منابع آب در سفره‌های زیر زمینی کاهش یافته و بحرانی به نام کم آبی به وجود می‌آید.

برای کاهش آثار کم آبی در گیلان علاوه بر انجام اقداماتی در خصوص اصلاح الگوی مصرف آب، باید برنامه‌ریزی اصولی با نظارت بیشتر با اولویت مصرف آب در بخش‌های مختلف و برنامه‌ریزی در خصوص منابع آب شرب و بهداشت، صنعت، محیط زیست و کشاورزی صورت گرفته و اطلاع‌رسانی با هدف فرهنگ سازی برای ایجاد آمادگی در اقشار مختلف مردم و ترویج سازگاری با کم‌آبی و خشکسالی، در راستای انجام اقدامات لازم برای کاهش آسیب به محیط زیست و منابع آب زیرزمینی انجام شود.