هشدار سازمان FAO به کشورهای خاور نزدیک و اوراسیای غربی درباره خطر گسترش تب برفکی سروتیپ SAT1

سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد (FAO) در تازه‌ترین گزارش خود، نسبت به افزایش خطر گسترش بیماری تب برفکی (FMD) در کشورهای خاور نزدیک و اوراسیای غربی هشدار داده و خواستار تقویت فوری اقدامات امنیت زیستی، نظارت و واکنش‌های اضطراری شده است.

اخبار سبز کشاورزی؛ این هشدار پس از شناسایی ویروس سروتیپ SAT1 در عراق (در گاو و گاومیش) و در ایستگاه قرنطینه‌ای بحرین صادر شده است؛ سروتیپی که معمولاً در این منطقه وجود ندارد و حساسیت دام‌ها را به شدت افزایش می‌دهد.

بیشتر بخوانید:خطر تب برفکی با سروتیپ SAT1 در راه بود؛ خواب زمستانی وزارت کشاورزی و دامپزشکی کشور+ نامه

حقایق کلیدی

1. تب برفکی بیماری ویروسی بسیار واگیرداری است که گاو، گوسفند، بز، خوک و سایر حیوانات زوج‌سم را مبتلا می‌کند. گرچه برای انسان خطرناک نیست، اما آثار سنگینی بر امنیت غذایی، معیشت مردم و بازارهای ملی و بین‌المللی دارد.
2. ویروس تب برفکی دارای هفت سروتیپ A، O، C، SAT1، SAT2، SAT3 و Asia1 است و ایمنی حاصل از هر یک تنها در برابر همان سروتیپ مؤثر است.
3. علائم بالینی: تب، تاول یا زخم در دهان، پا، پوزه و پستان حیوان، افسردگی، بی‌اشتهایی، کاهش وزن و افت تولید شیر؛ دام‌های جوان ممکن است به علت نارسایی ناگهانی قلب تلف شوند.
4. راه‌های انتقال: از طریق ترشحات، مدفوع، شیر یا وسایل آلوده مثل لباس، تجهیزات و خودرو صورت می‌گیرد و ویروس می‌تواند مدت زیادی در محیط زنده بماند.
5. تشخیص: نخستین مورد شیوع باید توسط آزمایشگاه تأیید شده و سروتیپ عامل شناسایی شود.
6. پیشگیری: تقویت امنیت زیستی، افزایش آگاهی دامداران و استفاده از واکسن‌های منطبق با سوش‌های در گردش ضروری است.

هشدار FAO

با توجه به افزایش جابجایی دام‌ها در ماه‌های آینده به دلیل مهاجرت‌های فصلی و جشن‌های مذهبی، احتمال تثبیت و گسترش ویروس SAT1 در منطقه وجود دارد. سازمان FAO از کشورهای خاور نزدیک و اوراسیای غربی خواسته است که نظارت، آمادگی و آموزش عمومی را تقویت کنند و واکسن‌های منطبق را تهیه و ذخیره نمایند.

پیش‌زمینه بیماری در منطقه

بیماری تب برفکی سال‌هاست در خاور نزدیک و اوراسیای غربی چالش‌آفرین بوده است. سروتیپ‌های O، A و SAT2 در سال‌های اخیر در کشورهای گوناگون در گردش بوده‌اند. در سال‌های ۲۰۲۲ و ۲۰۲۳، ورود سروتیپ SAT2 از شرق آفریقا موجب شیوع بیماری در بحرین، اردن، عراق، عمان و ترکیه شد.

واکنون ورود سروتیپ SAT1 از شرق آفریقا، مشابه ویروس‌هایی است که پنج سال پیش در همان منطقه جدا شده بودند. آخرین گردش گسترده این سروتیپ در خاورمیانه به سال ۱۹۶۲ بازمی‌گردد، و شناسایی دوباره آن زنگ خطر مهمی برای منطقه محسوب می‌شود.

اهمیت و پیامدها

وجود میلیون‌ها رأس دام حساس و وابستگی بالای منطقه به دامداری برای امنیت غذایی و ثبات اقتصادی، ضرورت واکنش سریع را افزایش می‌دهد. از آنجا که واکسن‌های فعلی احتمالاً پوشش کافی برای سروتیپ SAT1 ندارند، بررسی علمی برای ساخت واکسن سازگار در حال انجام است.

اثرات اقتصادی و دامی

تب برفکی یکی از مسری‌ترین بیماری‌های دام است و خسارات اقتصادی سنگینی بر جای می‌گذارد؛ از جمله کاهش تولید شیر و گوشت، ناباروری، مرگ‌ومیر دام‌های جوان، لنگش، کاهش نیروی کار دام، افزایش هزینه‌های کنترل و محدودیت‌های تجاری داخلی و خارجی.

مسیرهای خطر انتشار ویروس

• جابجایی و تجارت دام در جشن‌های مذهبی
• کوچ فصلی دام‌ها به چراگاه‌های تابستانی
• اختلاط دام‌های محلی و وارداتی در بازارهای زنده
• ضعف کنترل مرزی و بازرسی دامی

اقدامات توصیه‌شده

1. تهیه طرح اضطراری و ارزیابی خطر: کشورها باید مسیرهای خطر را شناسایی و برای تأمین واکسن اضطراری اقدام کنند.
2. افزایش آمادگی نیروهای دامپزشکی: تیم‌های دولتی و خصوصی باید موارد مشکوک را فوراً شناسایی و گزارش دهند.
3. تقویت کنترل مرزها: بازرسی‌ها باید بر پایه تحلیل خطر افزایش یابند و جریمه تخلفات سنگین‌تر شود.
4. آگاهی‌رسانی عمومی: دامداران و جوامع روستایی باید در خصوص نشانه‌های بیماری و روش‌های کنترل آموزش ببینند.
5. افزایش امنیت زیستی در مزارع: جداسازی دام بیمار، محدود کردن جابجایی، قرنطینه دام جدید، ضدعفونی ملزومات، و پرهیز از اختلاط دام‌ها در بازارها.
6. استفاده از واکسن‌های مناسب و به‌روز: واکسن باید با سوش‌های ویروسی در گردش منطبق باشد.
7. تشخیص زودهنگام: گزارش سریع علائم مشکوک توسط دامداران و دامپزشکان، و بهره‌گیری از داده‌های کشتارگاه‌ها و مراکز پایش برای هشدار سریع.

اقدامات FAO

• پایش مستمر و ارزیابی وضعیت بیماری در کشورهای منطقه؛
• همکاری با آزمایشگاه‌های مرجع FAO و WOAH برای انجام آزمایش و تعیین سروتیپ؛
• ارتقای آگاهی اپیدمیولوژیک و انتشار نتایج علمی؛
• ارائه توصیه‌های عملی برای واکنش سریع؛
• مشارکت در نقشه‌برداری و تعیین مناطق پرخطر؛
• تأمین مواد آزمایشگاهی و کمک به ارسال نمونه‌ها طبق مقررات بین‌المللی؛
• پشتیبانی از کشورها برای برنامه‌ریزی واکسیناسیون هدفمند.

تماس با FAO برای همکاری‌های بیشتر:

empres-animal-health@fao.org

منابع آموزشی و فنی

• دوره آنلاین «مقدمه‌ای بر تب برفکی»
• جعبه‌ابزار مسیر کنترل تدریجی تب برفکی (PCP-FMD Hub)
• ویدیو آموزشی «آنچه باید درباره تب برفکی در کشورهای بومی بدانید» (۲۰۲۲)
• راهنمای FAO شماره ۳۶ (۲۰۲۴): پایش عملیاتی برای کنترل تدریجی تب برفکی و سایر بیماری‌های دامی فرامرزی
• دستورالعمل FAO و WOAH (۲۰۱۶ و ۲۰۱۸): راهنمای واکسیناسیون و پایش پس از واکسیناسیون

استناد رسمی

FAO. 2025. هشدار سازمان FAO به کشورهای خاور نزدیک و اوراسیای غربی برای افزایش آمادگی در برابر تب برفکی. رم.

https://doi.org/10.4060/cd5055en​