بذر فساد در نهادهها؛ زنگ خطر برای امنیت غذایی و هشدار جدی به دولت و مجلس
فساد در زنجیره تأمین نهادههای دامی، بازار پروتئین را بهسوی یک شوک جدی میبرد. از احتکار و دلالی گرفته تا تخصیص غیرشفاف ارز و سقوط دامداران خرد
فساد در زنجیره تأمین نهادههای دامی، بازار پروتئین را بهسوی یک شوک جدی در سال آینده میبرد. از احتکار و دلالی گرفته تا تخصیص غیرشفاف ارز و سقوط دامداران خرد، همه مؤلفههاییاند که امنیت غذایی کشور را تهدید میکنند. هشدار صریح به دولت و مجلس درباره ضرورت اصلاح فوری سامانه توزیع نهادهها.
اخبار سبز کشاورزی؛ وقتی خوراک دام، ستون اصلی تولید گوشت و لبنیات، از دست دامدار خارج و به دست دلال میافتد، دیگر مسئله فقط قیمت نیست؛ اینجا بذر یک بحران عمیق در حال جوانهزدن است؛ بحرانی که میتواند سفره میلیونها نفر را در سال آینده کوچکتر از همیشه کند. هشدارها جدیاند و زمان برای اصلاح، محدود.
فساد در زنجیره نهادهها؛ تهدیدی برای امنیت غذایی
در حالی که جامعه در انتظار ثبات قیمتی کالاهای اساسی است، بازار محصولات پروتئینی روزبهروز آشفتهتر میشود. افزایش شدید قیمت گوشت، مرغ و لبنیات تنها نتیجه تورم عمومی نیست؛ بلکه از یک گلوگاه قدیمی و رهاشده در بخش تولید سرچشمه میگیرد: فساد در زنجیره نهادههای دامی.
اگر زنجیره معیوب تأمین و توزیع خوراک دام که اکنون به جولانگاه واسطهها تبدیل شده، اصلاح نشود، کشور با یک شوک پروتئینی جدی در سال آینده روبهرو میشود؛ شوکی که مستقیماً دهکهای پایین درآمدی را نشانه میگیرد.
ارز ترجیحی برای دامدار یا رانت برای دلال؟
با وجود تخصیص ارز ترجیحی برای واردات ذرت، جو و سایر نهادههای دامی، دامداران میگویند این حمایت هرگز به آنها نمیرسد.
یک فعال برجسته حوزه دامداری با انتقاد از سیستم توزیع میگوید: «ارز ۲۸۵۰۰ تومانی قرار بود دامدار را نجات دهد، اما تبدیل به رانتی شده که فقط جیب شرکتهای خاص و دلالان را پر میکند. نهاده با نرخ دولتی در سیستم ثبت میشود، اما یا دیر میرسد یا اصلاً به دست دامدار واقعی نمیرسد. تولید با این شرایط صرفه اقتصادی ندارد.»
او ریشه مشکل را در عدم تخصیص بهموقع ارز توسط بانک مرکزی و فساد یا بیعملی برخی شرکتهای واردکننده نهاده میداند؛ شرکتهایی که ترجیح میدهند نهاده را احتکار یا در بازار سیاه بفروشند.
زنجیره فسادی که دامهای مولد را به کشتارگاه میفرستد
پیامد این نابسامانی کاملاً روشن است: کاهش تولید. وقتی خوراک دام گران یا نایاب میشود، دامدار برای جلوگیری از ورشکستگی مجبور است دامهای مولد خود را بفروشد یا به کشتارگاه بفرستد. این اتفاق دو ضربه جدی وارد میکند:
- کاهش تولید گوشت و شیر در کوتاهمدت
- کاهش ذخایر دامی و سقوط تولید در سالهای آینده
کاهش عرضه در کنار افزایش هزینه تمامشده باعث گرانی شدید محصولات پروتئینی میشود؛ مسیری که بیشترین فشار را بر دامداران خرد و سنتی وارد میکند.
ضرورت شفافسازی و بازطراحی سامانه توزیع نهادهها
وزارت جهاد کشاورزی، بهعنوان متولی امنیت غذایی، نمیتواند نسبت به این وضعیت بیتفاوت بماند. راهکار فوری، شفافسازی کامل مسیر نهادهها از لحظه ورود تا تحویل به دامدار است.
پیشنهادهای کلیدی:
- کوتاهسازی زنجیره تأمین و تحویل مستقیم نهاده به اتحادیهها و تشکلهای رسمی دامداری
- حذف شرکتهای کاغذی و دلالان از چرخه توزیع
- برخورد قاطع دستگاههای نظارتی با واردکنندگانی که ارز دولتی گرفته اما تخلف کردهاند
- ثبت و رهگیری دیجیتال هر محموله نهاده تا مقصد نهایی
هشدار نهایی؛ اگر اصلاح نکنید، بحران پروتئین قطعی است
اگر تخصیص غیرشفاف ارز، دلالی سازمانیافته، احتکار و تأخیر در توزیع نهاده ادامه پیدا کند، کشور نه فقط در زمستان امسال، بلکه در سال آینده نیز با بحران عمیق تولید پروتئین مواجه میشود.
بذر فساد در مزرعه نهادهها، تنها یک نتیجه دارد: گرانی، کمبود و تهدید امنیت غذایی مردم.
دولت باید پیش از آنکه بازار از کنترل خارج شود، با یک جراحی بزرگ، سامانه توزیع نهادهها را احیا و شفافسازی کند.
