فاجعه در کمین «صادرات نخود» ایران؟ هشدار کارشناسان: کشور از بازارهای جهانی حذف می‌شود!
ممنوعیت ناگهانی «صادرات نخود» ایران، محصولی کم‌آب‌بر و استراتژیک، کشاورزان را در آستانه ورشکستگی قرار داده است.
ممنوعیت ناگهانی «صادرات نخود» ایران، محصولی کم‌آب‌بر و استراتژیک، کشاورزان را در آستانه ورشکستگی قرار داده است.
به گزارش اخبار سبز کشاورزی؛ با افت شدید قیمت داخلی و از دست رفتن بازارهای جهانی، آیا ایران جایگاه خود را در صادرات این محصول پرارزش از دست خواهد داد؟ کارشناسان از حذف ایران از بازارهای بین‌المللی هشدار می‌دهند.
بیشتر بخوانید: کشت نخود دیم در گلستان: راهکار بی‌خاک‌ورزی، کلید موفقیت در دل خشکی+ ویدئو
آیا کابوس تکراری «نخود روی دست کشاورز» دوباره به حقیقت پیوسته است؟
تصور کنید، تمام سال را با امید و زحمت محصولی را می‌کارید که هم برای کشور ارزآوری دارد و هم در شرایط بحران آب، یک قهرمان واقعی است. اما درست در آستانه برداشت و فروش، خبری از راه می‌رسد که تمام رویاهایتان را بر باد می‌دهد: ممنوعیت صادرات! این دقیقا همان سناریویی است که این روزها گریبان‌گیر هزاران کشاورز نخودکار ایرانی شده و موجی از نگرانی و اعتراض را در پی داشته است.
کارشناسان به وضوح هشدار می‌دهند که ادامه این روند، ایران را از بازارهای جهانی “صادرات نخود” حذف خواهد کرد.
بحران در مزارع: «صادرات نخود»؛ از ارزآوری تا ورشکستگی
درست در میانه فصل برداشت، و در حالی که محصول نخود کشاورزان زحمتکش آماده روانه شدن به بازارهای داخلی و خارجی بود، مصوبه‌ای ناگهانی از راه رسید: ممنوعیت صادرات نخود! این تصمیم که حدود یک ماه است اجرایی شده، نه تنها باعث شده نخود روی دست کشاورز “باد کند”، بلکه بیم آن می‌رود که ایران را از نقشه جهانی “صادرات نخود” پاک کند.
محصولی که سال‌ها از محدودیت‌های صادراتی حبوبات مستثنی بود و سالانه حدود ۹۷ هزار تن از آن، با قیمتی چندین برابر بازار داخلی، راهی کشورهای دیگر می‌شد، حالا با این چالش بزرگ مواجه شده است.
زنگ خطر برای کشاورزان: افت قیمت و بلاتکلیفی محصول
رئیس شورای ملی نخود کشور با گلایه از این وضعیت، تاکید می‌کند که بازار داخلی کشش مصرف این حجم از نخود تولیدی را ندارد. نتیجه این ممنوعیت؟ کاهش شدید قیمت از ۱۱۰ هزار تومان به حدود ۹۰ هزار تومان در هر کیلو! اما این پایان ماجرا نیست؛ کشاورزان، به ویژه آنهایی که برداشت محصولشان در مناطق سردسیر هنوز آغاز نشده، نگران افت بیشتر قیمت‌ها و متحمل شدن ضرر و زیانی جبران‌ناپذیر هستند. چه کسی پاسخگوی زحمات بی‌دریغ آن‌ها خواهد بود؟
مصوبه‌ای در تعطیلات: آغاز ماجرای ممنوعیت “صادرات نخود”
کافی بود فقط یک روز از تعطیلات نوروز امسال بگذرد تا وزارت جهاد کشاورزی، بدون در نظر گرفتن پیامدها، مصوبه ممنوعیت “صادرات نخود” را ابلاغ کند. این تصمیم، بلافاصله با واکنش تند و اعتراض کشاورزان، به‌ویژه نخودکاران غیور کرمانشاهی، روبه‌رو شد.
کرمانشاه، قطب تولید نخود کشور، بیش از ۵۰ درصد اراضی دیم خود را به کشت این محصول استراتژیک اختصاص داده است. اما با وجود تمام انتقادها و اعتراض‌ها، وزارتخانه همچنان بر موضع خود پافشاری می‌کند.
درس‌هایی از گذشته: تکرار اشتباهات در مسیر “صادرات نخود”
این اولین‌بار نیست که “صادرات نخود” با چنین ممنوعیت‌هایی روبه‌رو می‌شود. در سال ۱۳۹۶ نیز این ممنوعیت اعلام شد، اما پس از بررسی‌های کارشناسی دقیق، مشخص شد که نخود در بازارهای جهانی ارزش افزوده‌ای چند برابر بازار داخلی دارد.
همچنین، این محصول کم‌آب‌بر، به عنوان یک گزینه استراتژیک در شرایط کم‌آبی کشور، نقش مهمی در صادرات آب مجازی ایفا می‌کند. همین دلایل کافی بود تا ممنوعیت آن سال لغو شود. اما چرا امسال، بدون توجه به این تجربیات ارزشمند و درست در زمانی که کشاورزان اقدام به کشت کرده بودند، چنین تصمیمی اتخاذ شد؟
صدای کشاورز: «محمد ابراهیم ایدهیم»، صادرکننده و نخودکار کرماشاهی
«محمد ابراهیم ایدهیم»، یکی از نخودکاران و صادرکنندگان باسابقه کرمانشاه، با لحنی سرشار از گلایه می‌گوید: “از زمان اعلام این مصوبه، هم کشاورزان و هم انجمن تلاش کردند تا دولت را متقاعد کنند که این تصمیم نه به نفع کشاورز است و نه به نفع کشور. وقتی شما محصولی دارید که با الگوی کشت استاندارد همخوانی دارد و قابلیت ارزآوری بسیار بالایی دارد، چرا باید جلوی صادراتش را بگیرید؟”
او ادامه می‌دهد: “سال‌ها بود که نخود از ممنوعیت‌های صادرات حبوبات مستثنی بود، اما حالا به این جمع پیوسته است. مهم‌تر از آن، این ممنوعیت نباید پس از کاشت محصول ابلاغ می‌شد! اگر این اتفاق پیش از کاشت می‌افتاد، می‌توانستیم با هماهنگی، فقط به اندازه مصرف داخل کشت کنیم، نه حالا که کشاورز با امید هر سال بذر بکارد و بعد ببیند جایی برای فروش ندارد.”
ایدهیم خاطرات تلخ گذشته را یادآوری می‌کند: “اولین بار نیست که وزارت جهاد چنین مصوبه‌ای صادر می‌کند. در سال‌های ۱۳۹۱ و ۱۳۹۶ هم شاهد چنین ممنوعیت‌هایی بودیم که منجر به دپو شدن محصولات، افت شدید قیمت و حتی خرید تضمینی توسط دولت برای جلوگیری از زیان کشاورزان شد.
هر مسئولی که می‌آید، انگار تمام کارشناسی‌های قبلی را نادیده می‌گیرد و نخود را در رده سایر حبوبات ممنوع اعلام می‌کند. اما بازارهای بین‌المللی جای رقابت است، نه جا خالی دادن!”
“صادرات نخود”: منبع درآمدی حیاتی برای کشاورزان غرب کشور
«محمد رشیدی»، نماینده مردم کرمانشاه در مجلس و عضو کمیسیون کشاورزی، با صراحت می‌گوید که این ممنوعیت باید برداشته شود. او تاکید می‌کند: “نخود کالای اساسی مصرفی نیست، اما منبع درآمد مهمی برای کشاورزان زحمتکش غرب کشور به شمار می‌رود. ما پیگیر رفع این محدودیت هستیم.”
پیامدهای مخرب تصمیم‌های ناگهانی: “صادرات نخود” در خطر
«ناصر مرادی»، رئیس شورای ملی نخود و رئیس کمیسیون کشاورزی اتاق بازرگانی کرمانشاه، با لحنی قاطعانه، به پیامدهای منفی تصمیم‌های ناگهانی اشاره می‌کند. او می‌گوید: “درست در ماهی که باید محصول نخود کشور صادر شود، روی دست کشاورزان مانده و بازار داخلی هم کشش خرید آن را ندارد. بخش زیادی از محصول هم با قیمت بسیار نازلی از کشاورز خریداری می‌شود. این تصمیم بدون توجه به زمان‌بندی فصل برداشت، خسارات جدی به کشاورزان وارد کرده است.”
مرادی به نکته‌ای دردناک اشاره می‌کند: “در حالی که “صادرات نخود” ممنوع است، سهمیه‌ای برای واردات نخود آبگوشتی با ارز مبادله‌ای در نظر گرفته شده! این تناقض می‌تواند بازار داخلی را اشباع و قیمت‌ها را باز هم کاهش دهد. اگر این ممنوعیت ادامه یابد، کشاورزان خسارت سنگینی خواهند دید و در سال آینده، از کشت نخود صرف‌نظر خواهند کرد. تجار و صادرکنندگان نیز که سال‌ها برای کسب بازارهای صادراتی تلاش کرده‌اند، متضرر خواهند شد و رقبای منطقه‌ای مانند ترکیه، هند و روسیه جای ایران را در بازارهای جهانی “صادرات نخود” خواهند گرفت.”
جلسات بی‌پایان، راه حل‌های نامشخص: درخواست تجدیدنظر
مرادی از پیگیری‌ها و جلسات با مدیران ارشد وزارت جهاد کشاورزی و کمیسیون کشاورزی اتاق ایران خبر می‌دهد. او تاکید می‌کند: “ما تجربیات تلخی از دهه‌های گذشته داریم که نشان می‌دهد اگر جلوی این ممنوعیت گرفته نشود، ممکن است ماه‌ها و حتی سال‌ها به طول بینجامد. متأسفانه در اخذ چنین تصمیماتی که مستقیماً تولید و تجارت محصولات کشاورزی را تحت تأثیر قرار می‌دهد، هیچ نظری از شورای ملی نخود به عنوان تشکل اصلی این محصول اخذ نشده است. ما به جد پیگیر رفع این ممنوعیت هستیم.”
وی در ادامه به اهمیت “صادرات نخود” در تعادل بازار داخلی اشاره می‌کند: “صادرات نخود تأثیر چندانی بر قیمت این محصول در بازار داخل ندارد. در دو سال اخیر که نخود صادر می‌شد، افزایش قیمت چشمگیری نداشتیم. بنابراین، اعمال این محدودیت‌ها توجیهی منطقی ندارد.”
نخود: قهرمان کم‌آب‌بر و دوستدار خاک
به گفته مرادی، نخود محصولی با نیاز آبی بسیار پایین است که عمده دیم‌کاران، به ویژه خرده‌مالک‌ها، سراغ کشت آن می‌روند. در شرایطی که کشور با بحران جدی آب مواجه است، عقل سلیم حکم می‌کند که به جای کشت محصولات پرآب‌بر، محصولات کم‌آب‌بر مانند نخود را تولید و صادر کنیم و محصولات پرآب‌بر را وارد کنیم.
علاوه بر این، کشت نخود به عنوان جایگزین غلات، زمین را برای کشت گندم و جو در سال‌های آتی آماده می‌کند و به حاصلخیزی خاک نیز کمک شایانی می‌کند.
آمارها چه می‌گویند؟ مصرف داخلی و پتانسیل “صادرات نخود”
بر اساس آمارهای شورای ملی نخود، سرانه مصرف این محصول در کشور حدود دو کیلوگرم در سال است که نشان می‌دهد پتانسیل تولید و “صادرات نخود” ایران بسیار بیشتر از نیاز داخلی است. این شورا همچنین اعلام کرده است که قیمت نخود در سال‌های اخیر، متناسب با نرخ تورم و افزایش قیمت سایر کالاها، رشد چشمگیری نداشته است.
طبق آمار، میزان “صادرات نخود” کشور در سال گذشته ۸۸ هزار تن بوده و متوسط صادرات سالانه آن نیز حدود ۹۷ هزار تن است. این ارقام به وضوح نشان می‌دهد که ایران می‌تواند یک بازیگر قدرتمند در بازارهای جهانی “صادرات نخود” باشد، مشروط بر اینکه سیاست‌های حمایتی و پایدار در این زمینه اتخاذ شود.
