ما بکاریم و دیگران ببرند!

اخبار سبز کشاورزی : آمارها همچنان می‌گویند که ایران تولیدکننده بیش از 90درصد از زعفران جهان است. این عبارت مصداق ضرب‌المثل «نام بلند و شهر ویران» است، چرا که تمام زحمات و مشقات کاشت، داشت، برداشت و آماده‌‎سازی زعفران برای عرضه به بازار مصرف بر دوش زعفران‌کاران ایرانی، اما سودهای کلان آن برای آنهایی است که اساسا نمی‌دانند این محصول در کجا و چگونه تولید می‌شود و با برندسازی، تفکیک بسته‌بندی و چاپ چشم‌نواز زعفرانِ کیلوگرمی 20 میلیون تومان در ایران را به 200 الی 300 میلیون تومان می‌فروشند.

پیاز زعفران

در سال گذشته تولید زعفران را به شدت کاهش داد و تداوم آن در سال آتی، بالا رفتن هزینه‌های کشت این گیاه، حضور دلال‌ها و آشفتگی در بازار آن، موجب هدر رفتن زحمات کشاورزان و خالی ماندن دست آنها خواهد شد. محصول گران‌بها و ارزشمندی که به بهای نازل خریده می‌شود و با چند برابر قیمت، سر از بازارهای جهانی در می‌آورد.

نخستین آسیب‌زنندگان به بازار زعفران داخلی

اولین آسیب‌زنندگان به منافع و بازار زعفران در داخل کشور قرار دارند. تعرفه‌های صادرات، موانع تجاری، مشکلات انتقال ارز، تعرفه‌های کشورهای واردکننده و دلالانی در کشورهای جنوبی خلیج‌فارس که با فله‌خریدن زعفران و بسته‌بندی گرمی، آن را به سراسر جهان صادر می‌کنند، همگی دست در دست هم علیه زعفران‌کاران به پا خاسته‌اند.

گرفتن تعهدات ارزی بازدارنده از صادرکنندگان زعفران، عاملی تعیین‌کننده در قاچاق زعفران به کشورهای همسایه و به‌ویژه افغانستان به علت نزدیکی با استان‌های خراسان و پس از آن به سایر نقاط و کشورهای هدف به نام زعفران افغانستان شده است.

مهاجرت پیاز زعفران

طی سال‌های اخیر پیاز زعفران در مقادیر قابل توجه به افغانستان قاچاق شده و هنوز این روند ادامه دارد. به‌گونه‌ای که در دو سال متوالی زعفران افغانستان برنده عنوان بهترین زعفران جهان شد که یقینا این زعفران‌ها ایرانی بودند و به دلیل کاهلی، بی‌توجهی و نداشتن درک مسئولیت کارگزاران این رشته، مُهر آن به نام افغانستان زده شد. حال زعفران‌کاران افغان خود رقیبی جدی برای ایرانی‌ها شده‌اند و می‌رود تا گوی را از دست آنان بربایند.

غلامرضا میری، رئیس اتحادیه صادرکنندگان زعفران و نایب رئیس شورای ملی زعفران می‌گوید: صادرکنندگان زعفران برای صادر کردن این محصول باید 38درصد عوارض پرداخت کنند و این در حالی است که تاجر افغانی چنین تعرفه‌ای را پرداخت نمی‌کند، ضمن آن که کشورهای مقصد مانند چین، هندوستان، عربستان نیز تعرفه دومی بر زعفران ایران اعمال می‌کنند یعنی یک صادرکننده زعفران ایرانی باید دو تعرفه پرداخت نماید که همین امر موجب از دست دادن بازار و تحویل آن به رقبای خود می‌شود، ضمن آن که در این شرایط قاچاق زعفران افزایش می‌یابد.

خروج بازار آمریکا و عربستان

تاکنون عربستان و آمریکا هر یک 40 تن زعفران از ایران خریداری می‌کردند که با شرایط به وجود آمده برای زعفران در داخل کشور و مشتریان خارج، این بازارها از دست رفته است.

نکته بسیار تعیین‌کننده‌ای که به قاچاق زعفران و در واقع جفا به زعفران‌کاران تبدیل شد مشکلات برگشت ارز حاصل از فروش آن است که قاچاقچیان اساسا چنین مشکلی ندارند. این موضوع مبدل به یک معضل تعیین‌کننده و سرنوشت‌ساز برای تولیدکنندگان و صادرکنندگان زعفران ایران شده که متاسفانه مسئولان برای آن اهمیتی قائل نیستند و توجهی به آن ندارند. نتیجه چنین روندی تحلیل‌رفتن هر چه بیشتر کشت، تولید و صادرات این کالا است.

آمار نداریم

غلامرضا میری می‌افزاید، آمار دقیقی از مقدار زعفران قاچاق شده نداریم اما به‌نظر می‌رسد در حدود 20 تا 30درصد زعفران به صورت قاچاق به تجار افغان فروخته می‌شود و آنها این زعفران‌ها را به نام افغانی به مشتریان خود و بدون تعرفه می‌فروشند. تحریم‌ها عامل به وجود آمدن محدودیت در فضای تجارت گردیده و آنهایی که درگیر چنین محدودیت‌هایی نیستند جایگزین صادرکنندگان ایرانی شده‌اند.

تناقض در گفتار و کردار

بسیار گفته می‌شود که از فروش فله زعفران خودداری گردد، اما مسئولان و گویندگان به این موضوع توجه ندارند که بسته‌بندی یک کیلوگرمی زعفران در بسته‌های یک گرمی هزینه بسیاری را به تولیدکننده و یا صادرکننده تحمیل می‌نماید که با در نظر گرفتن تعرفه‌های بالای داخلی و خارجی و مشکلات قیمت نهایی آن در بازار، امکان رقابت را پایین می‌آورد. سال‌های درازی از این مشکل غیرقابل حل سپری شده اما مسئولان نسبت به حل آن هیچ راهکاری ارائه نداده‌اند. در مورد جلوگیری از قاچاق زعفران اقدامی جدی صورت نگرفته و هنوز در بر همان پاشنه می‌چرخد. ضرر و زیان‌ها همگی از جیب زعفران‌کاران پرداخته می‌شود و کسی در این رابطه پاسخگو نیست. فقط «ما بکاریم و دیگران ببرند».

ماهنامه دام و کشت و صنعت-شماره ۲۶۲- سال ۱۴۰۱