مزایای تلقیح مصنوعی در زنبور عسل

برای هر فعالیت تولیدی و مخصوصا در زیرمجموعه کشاورزی، استفاده از تکنولوژی مناسب و روش‌های موثر، باعث افزایش بهره‌وری از منابع و بالا رفتن راندمان تولید خواهد شد. زنبورداری، یکی از شاخه‌های فعالیت در بخش کشاورزی است که سالیان اخیر توسعه زیادی در کشور ما پیدا کرده است و افراد زیادی به این شغل جذاب روی آورده‎اند. یکی از تکنیک‎ هایی که در کار زنبورداری می‎تواند باعث ارتقای تولید در این حرفه باشد، استفاده از تلقیح مصنوعی زنبور عسل است، تا به این شکل بتوان زنبورستان‎ های با توان ژنتیکی مناسبی ایجاد و مزیت تولید را بالا برد. در گفت و گو با دو نفر از متخصصان و فعالان در زمینه تلقیح مصنوعی زنبور عسل به اهمیت این تکنیک و مزایای آن در زنبورداری پرداخته‌ایم:

بهره‎ گیری از تلقیح مصنوعی افزایش 150 درصدی را باعث شده است

علی عطائیان مدیرعامل شرکت دانش‌بنیان تلقیح مصنوعی ملکه زنبورعسل الوند که به صورت تخصصی و پسشرفته در زمینه آموزش و تلقیح مصنوعی زنبورعسل و ساخت دستگاه‌های تلقیح مصنوعی و نیز تولید ملکه باکیفیت فعالیت دارد، می‌گوید: سال گذشته 80 نفر کارآموز در زمینه تلقیح مصنوعی زنبورعسل داشته‌ام و این نشان می‌دهد که زنبورداران متقاضی استفاده از این روش هستند. برآوردهای ما نشان می‌دهد، با برنامه‌های تلقیح مصنوعی و ژنتیکی که انجام داده‌ایم تا 150 درصد افزایش تولید در زنبورستان‌ها را شاهد بوده‌ایم. اکثر کارآموزان ما از بین زنبورداران هستند که نسبت به فراگیری تلقیح مصنوعی احساس نیاز کرده‌اند و الان در حال فعالیت هستند و به جامع زنبورداران خدمات می‌دهند.

توان بالای زنبورداران ایرانی

محمدنقی قراملکی، زنبوردار و تولیدکننده ملکه زنبورعسل و فعال در زمینه تلقیح مصنوعی زنبورعسل، به خبرنگار ما می‌گوید: از سال 73 مشغول زنبورداری هستم و برای افزایش راندمان کاری و حفظ کیفیت ژنتیکی زنبورستان خودم و از طرفی کمک به دیگر زنبورداران و بالا بردن بهره‌وری آنها، اقدام به فراگیری روش تلقیح مصنوعی نمودم و از آن استفاده می‌کنم.

وی توضیح داد: شما در نظر بگیرید که یک زنبوردار می‌تواند با یک ملکه مناسب، تمام زنبورستان خودش را از نظر بهره‌وری ارتقا دهد. مثلا نژادی مانند «کارنیکا» یک نژاد بسیار پرکار است که بدون نیاز خاصی به استفاده شکر میزان تولید زنبورستان را به مقدار زیاد بالا خواهد برد و ما می‌توانیم از آن برای تولید بالاتر استفاده کنیم.

این فعال حوزه زنبورداری و تلقیح مصنوعی ملکه زنبور عسل در ادامه گفت: تلقیح مصنوعی یک روش است و هر کسی که اطلاعات و توانایی لازم را داشته باشد، می‌تواند از آن استفاده کند. اما باید علم چگونگی استفاده از آن را بدانیم وگرنه استفاده‎ای برایمان نخواهد داشت. بهتر است که نگاه واقع‌بینانه به مسائل داشته باشیم؛ مانند یک رشته دانشگاهی، کسی که اقدام به یادگیری تلقیح مصنوعی می‌کند، باید هدف درستی از این کار و بهره‌برداری از آن داشته باشد. کسی که دانشگاه می‌رود هم باید براساس اهدافی که دارد، اقدام به تحصیل در یک رشته دانشگاهی کند و گر نه وقت و سرمایه‌اش را بی‌دلیل هزینه کرده است.

قراملکی در ادامه گفت: بعضی ملکه‌های لاین جفت‌گیری طبیعی، در حال حاضر با قیمت‌های بالا به زنبورداران فروخته می‌شود که هیچ اعتمادی به آنها نیست؛ چرا که مشخص نیست با چه زنبورهای نری تلقیح شده‌اند. هر چند که یک منطقه ایزوله باشد باز هم از نظر وراثتی ملکه‌ها قابل شناسایی دقیق نیستد، اما ملکه‌های بارور شده از روش تلقیح مصنوعی، از نظر وراثتی کاملا مشخص هستند. از طرفی تلقیح مصنوعی و تولید ملکه‌های با ارزش باعث شده که در حال حاضر این ملکه با قیمت بسیار مناسب در اختیار زنبورداران قرار می‌گیرد.

وی توضیح داد: استفاده ما از تلقیح مصنوعی با هدف اصلاح نژاد، صورت نمی‌گیرد بلکه ما تلاش می‌کنیم که بتوانیم از همین لاین‌هایی که موجود است به درستی استفاده نمائیم و کیفیت آنها را حفظ کنیم.

قراملکی می‎گوید: زنبورداری حرفه‌ای است که می‌توان با سرمایه اندک آن را انجام داد اما متاسفانه در کشور، متولی دولتی ندارد. بسیاری از زنبورداران به دلیل در دسترس نداشتن نژاد مناسب، مجبور به استفاده از مقادیر بالای شکر و دیگر نهاده‌های تولید هستند که از یک طرف هزینه‌ها را بالا می‌برد و از طرف دیگر محصول با کیفیتی تولید نمی‌شود. در صورتی که با استفاده از یک نژاد مناسب می‌توان هزینه‌های تولید را پائین آورد. متاسفانه با اینکه در زنبورداری ما سومین تولیدکننده دنیا هستیم اما در بین صادرکنندگان عسل جایگاه مناسبی نداریم. در حالی که برای مثال کشوری مانند ترکیه که این همه صادرات دارد، زمانی زنبوردارانش از ایران کندوهای سبدی خریداری می‌کردند و حتی همین الان هم از نظر معلومات هیچ چیزی بیشتر از زنبورداران ایرانی ندارند.

حسین کاظمی

کارشناس ارشد کشاورزی