زنبورها و گرما
ماهنامه دام و کشت و صنعت – شماره ۲۷۷ – مرداد ۱۴۰۲
اگر چه هزاران سال است که زنبورهای عسل، دست‌آموز انسان‌ها شده‌اند، اما همچنان انواع وحشی آن در گوشه و کنار جهان به زندگی آزاد و هماهنگ با طبیعت ادامه می‌دهند. طول دوره‌های سرما و گرما در طبیعت همیشه یکسان نیست و در بسیاری از موارد اتفاق می‌افتد که به اصطلاح پاییز یا بهار زود از راه می‌رسند و جاندارانی را که وابستگی و واکنش‌های زیادی نسبت به تغییر درجه حرارت دارند، وادار به تغییر رفتار می‌شوند.
اخبار سبز کشاورزی ؛ در مواردی که بهار زودتر از راه می‌رسد به دلیل شکوفه کردن گیاهان و به‌ویژه درختان میوه که نیازمند گرده‌افشانی توسط زنبورها هستند، زنبورهای عسل وحشی و سایر زنبورها نیز به‌ازای هر یک درجه افزایش حرارت، یک هفته زودتر از خواب بیدار شده و فعال می‌گردند.
با آغاز زودهنگام بهار، تقریبا تمام گونه‌های زنبوری که از گرده و شهدگل‌ها تغذیه می‌کنند، زودتر پای به عرصه‌های طبیعی می‌گذارند، چرا که ادامه حیات آنها به شهد و گرده‌های گیاهان وابسته است و چنانچه به‌طور هم زمان فعال نشوند به معنی از دست دادن غذا و کسب انرژی و حذف شرایط مناسب زندگی آنها برای آینده است.
بیشتر بخوانید: زنبورهای محتاط
افزایش درجه حرارت در واقع شروع زندگی، پس از پشت سر گذاشتن سرمای زمستان، برای زنبورها است، اما امکان دارد که در چنین شرایطی هنوز شهد و گرده کافی برای تغذیه زنبورها به وجود نیامده باشد که همین امر باعث سرگردانی آنها و صرف انرژی بیهوده است.
هم‌زمانی بیدار شدن زنبورها با گل دادن گیاهان برای آنها بسیار حیاتی و تعیین‌کننده است، چرا که علاوه‌بر تامین غذای آنها، می‌تواند به تولید نسل و افزایش جمعیت زنبورها کمک کند و هرگونه ناهماهنگی به معنی گرده‌افشانیِ ناقص است.
هرگونه کاهش و نقص در روند گرده‌افشانی طبیعی موجب می‌شود تا باغداران و کشاورزان ناچار از به‌کارگیری کندوها و زنبورهای پرورشی و تقبل هزینه‌ای اضافی شوند که همین موضوع قیمت نهایی محصولات کشاورزی را می‌تواند افزایش دهد.
مطالعات انجام شده در مورد 88 گونه از زنبورهای مختلف طی یک دوره زمانی 40 ساله که مشتمل‌بر 350 هزار نمونه‌برداری و جمع‌آوری اطلاعات بود؛ نشان داد که ظهور زنبورها در طبیعت، رابطه بسیار نزدیکی با زمان و درجه حرارت دارد.
داده‌های جمع‌آوری شده معلوم نمود که برخی از زنبورها اساساً زودتر از هم‌نوعان خود بیدار شده و فعالیت خود را شروع می‌کنند، در حالی که انواع دیگری براساس تغییر درجه حرارت، دیرتر فعال می‌شوند، به‌طور میانگین و مشخص با سپری شدن هر 10 سال بر این 88 گونه زنبور، آنها چهار روز زودتر آغاز به فعالیت کرده‌اند.
با تغییرات اقلیمی و گرم شدن هوای زمین بین یک تا 5/4 درجه و افزایش 30درصدی رطوبت تا سال 2070، فصل بهار زودتر آغاز خواهد شد و به‌‌دنبال آن زنبورها نیز زودتر لانه‌های زمستانی خود را ترک خواهند کرد که همین امر بر تولید غذا و گرده‌افشانی گیاهان توسط زنبورها، اثر جدی بر جای خواهد گذاشت.
این تغییرهای زمانی در ظهور زنبورها، تاثیری جدی برای گیاهانی نظیر بادام‌درختی، سیب‌ها، گلابی و هلو دارد که وابستگی معناداری به گرده‌افشانی توسط زنبورها دارند، چرا که امکان دارد به‌طور کامل آماده برای عبور از فصل سرما به بهار نباشند. مشابه با رفتار ظهور زنبورها، شناخت اثرات تغییرات اقلیمی در شکوفه دادن گیاهان از آن جهت اهمیت دارد که می‌تواند بر چگونگی گرده‌افشانی نیز اثر بگذارد.
برای آگاهی بیشتر از زمان گل‌دهی درختان یک برنامه تحقیقاتی از سوی محققان ارائه گردیده و از مردم خواسته شده تا زمان گل‌دهی درختان محل سکونت خود را گزارش کنند که با جمع‌آوری 6500 گزارش ارائه شده به محققان در زمینه نقش اثرات اقلیمی بر گل دادن گیاهان و ظهور زنبورها در طبیعت، کمک قابل‌توجهی شده است.
ماهنامه دام و کشت و صنعت - شماره ۲۷۷ - مرداد ۱۴۰۲
