قیمت برنج ایرانی؛ برنج کالایی لوکس شد؟

در حالی که برنج هندی و پاکستانی در بازارهای جهانی رو به کاهش هستند، در ایران قیمت برنج ایرانی سر به فلک کشیده!

اخبار سبز کشاورزی؛ دیگر خبری از حضور همیشگی این محصول در سفره همه ایرانی‌ها نیست و به نظر می‌رسد، برنج ایرانی حالا به یک کالای لوکس تبدیل شده است. این تغییر وضعیت، زنگ خطری جدی برای سبد مصرفی خانوارهای ایرانی، به خصوص قشر کم‌درآمد، محسوب می‌شود.

برنج ایرانی؛ فراتر از یک غذا، نمادی از فرهنگ و ذائقه

چرا با وجود افزایش قیمت برنج ایرانی، هنوز هم بسیاری از مصرف‌کنندگان، به ویژه طبقه متوسط و مرفه، حاضر به جایگزینی آن با برنج‌های وارداتی نیستند؟ پاسخ ساده است: عطر و طعم بی‌نظیر و جایگاه فرهنگی برنج ایرانی، آن را فراتر از یک محصول غذایی ساده قرار داده است.

این وفاداری به ذائقه و فرهنگ، تقاضا را در بازار داخلی بالا نگه می‌دارد و همین امر، به چرخه افزایش مداوم قیمت برنج ایرانی دامن می‌زند.

تغییر الگوی مصرف: برنج وارداتی بر سفره شهر و روستا

اما آیا همه می‌توانند به این وفاداری ادامه دهند؟ با گران‌تر شدن قیمت برنج ایرانی، مصرف برنج وارداتی به سرعت در حال افزایش است. آمارهای مرکز آمار نشان می‌دهد که در مناطق روستایی، حدود ۷۰ درصد و در مناطق شهری نزدیک به ۶۰ درصد از سرانه مصرف برنج، به انواع وارداتی – عمدتاً هندی و پاکستانی – اختصاص دارد. این آمار، گویای دگرگونی جدی و نگران‌کننده در الگوی مصرف غذایی خانواده‌های ایرانی است.

اشتباه در برآورد تولید و سیاست‌های محدودکننده؛ دلایل اصلی افزایش قیمت

یکی از دلایل اصلی این بحران، برآورد نادرست از میزان تولید داخلی در سال گذشته است. در حالی که وزارت جهاد کشاورزی از تولید ۲.۷ میلیون تن برنج ایرانی خبر می‌دهد، فعالان بخش خصوصی رقمی کمتر از ۲ میلیون تن را تخمین می‌زنند.

در کنار این، ممنوعیت فصلی واردات و تأخیر در تخصیص ارز، به کمبود شدید ذخایر و در پی آن، نوسانات سرسام‌آور قیمت برنج ایرانی منجر شده است.

قیمت‌های غیرقابل دسترس و کاهش تقاضا

همین حالا، قیمت برنج ایرانی مرغوب در بازار بین ۱۰۰ تا ۳۰۰ هزار تومان در نوسان است. فروشندگان می‌گویند حتی در محله‌های میانی شهر نیز تقاضا برای برنج ایرانی به شدت کاهش یافته و میزان فروش آن‌ها با افت چشمگیری مواجه شده است. این حقیقت تلخ نشان می‌دهد که بسیاری از خانواده‌ها دیگر توان خرید این محصول را ندارند.

دپوی برنج در بنادر؛ تهدیدی برای امنیت غذایی کشور

وضعیت با دپوی بیش از ۱۰۰ هزار تن برنج وارداتی در بنادر کشور، به دلیل اختلال در تخصیص ارز، پیچیده‌تر هم می‌شود. فعالان بازار هشدار می‌دهند که این تأخیرها نه تنها اعتبار تجار را زیر سوال برده، بلکه با افزایش هزینه‌ها، قیمت برنج وارداتی را نیز بالا می‌برد. ادامه حذف ارز ترجیحی بدون تسویه معوقات ارزی، تنها به تشدید این بحران می‌انجامد.

مصرف بالای آب؛ چالش زیست‌محیطی پنهان

در کنار همه این‌ها، نباید از چالش زیست‌محیطی تولید برنج در کشورمان غافل شد. ایران با بحران جدی منابع آبی روبرو است، در حالی که تولید هر کیلوگرم برنج ایرانی بین ۴ تا ۵ هزار لیتر آب مصرف می‌کند.

با وجود این، به دلیل جایگاه فرهنگی و کیفیت بالای برنج ایرانی، تقاضا برای آن در طبقات خاص جامعه همچنان بالاست.

نیاز فوری به اصلاح سیاست‌های بازار

کارشناسان تاکید می‌کنند که برای بازگرداندن ثبات به بازار برنج و کنترل قیمت برنج ایرانی، باید هرچه سریع‌تر سیاست‌های اشتباه اصلاح شوند.

لغو ممنوعیت فصلی واردات، تسویه مطالبات ارزی واردکنندگان، و اعلام آمار واقعی تولید از جمله اقدامات ضروری در این زمینه است. در غیر این صورت، روند فعلی نه تنها معیشت خانوارهای کم‌درآمد را به خطر می‌اندازد، بلکه به سودجویی بیشتر واسطه‌ها نیز دامن خواهد زد.