وقتی سوء‌مدیریت ریشه بخش کشاورزی را می‌سوزاند

اخبار سبز کشاورزی : گندم اصلی‌ترین غذای مردم در همه جهان است. از زمان تشکیل سازمان ملل یکی از نهادهای وابسته به این نهاد بین‌المللی سازمان خواربار کشاورزی سازمان ملل (فائو ) است. این سازمان آمار تولید محصولات کشاورزی خصوصاً مؤسسه کیفیت گندم در سوئد را همه ساله اعلام می‌کند.

چین به فاصله زیاد همه ساله بیشترین تولید را در جهان دارد. آمار سال ۲۰۱۹ تولید ۱۳۳ میلیون تن گندم در چین را نشان می‌دهد. دومین آمار مربوط است به هند که در همین سال ۱۰۳ میلیون تن برداشت داشت. روسیه با ۷۴ میلیون تن و ایالات متحده آمریکا با ۵۲ میلیون تن در ردیف‌های بعدی قرار دارند. تولید ایران در همین سال ۱۶٫۸ میلیون تن برآورد شده که به باور نگارنده واقعی نیست.

ایران بعد از استرالیا با ۱۷٫۶ میلیون تن بالاتر از انگلستان با ۱۶٫۲ میلیون تن، اوکراین با ۲۸٫۴ میلیون تن در ردیف هفتم تولید کنندگان گندم دنیا با جمعیتی حدود ۴۵ میلیون نفر قرار دارد. جمع تولید گندم روسیه و اوکراین ۱۰۲٫۷ میلیون تن است.

۱۳ جمهوری دیگر اتحاد شوروی هم تولید گندم دارند. به تناژ چند کشوری در گذشته عضو اتحاد جماهیر شوروی بودند اشاره می‌کنم، قزاقستان ۱۱٫۳ میلیون تن، ازبکستان ۶٫۱ میلیون تن، لیتوانی ۳٫۸ میلیون تن، لتونی ۲٫۴ میلیون تن، بلاروس ۲٫۳ میلیون تن و آذربایجان ۲٫۱ میلیون تن دیگر جمهوری‌های شوروی هم تولیدی زیر دو میلیون تن دارند.

جمع تولید گندم هشت کشور عضو اتحاد جماهیر شوروی به ۱۳۰٫۹ میلیون تن می رسد و هفت کشور دیگر مانند ترکمنستان و تاجیکستان و قرقیزستان و ارمنستان و گرجستان جزو واردکنندگان گندم نیستند، بلکه گندم مصرفی خود را تولید می کنند؛ اما همین اتحاد جماهیر شوروی در زمان حکومت کمونیست‌ها دچار چند قحطی بزرگ شد که میلیون‌ها نفر از گرسنگی بر اثر نبود گندم مردند و دیدیم اتحاد جماهیر شوروی در سال‌های پایانی عمر خود به چنان وضعی افتاد و قفسه فروشگاه‌ها از نان خالی شد که ریگان ۲۰ میلیون تن گندم برای جلوگیری از قحطی در زمان گورباچف به شوروی هدیه کرد.

برگ سیاه تاریخ همین کشور اوکراین قحطی سال‌های ۱۹۳۲ -۱۹۳۳ در زمان استالین رهبر مخوف شوروی است که به «هولودومور» معروف و شبیه‌سازی با هولوکاست است.

قحطی بزرگ اوکراین بین سال‌های ۱۹۳۲-۱۹۳۳ به واسطه سیاست‌های صنعتی استالین روی داد. در این سال‌ها همه جمهوری‌های شوروی درپی دستور استالین دنبال صنعتی شدن رفتند، کشاورزان ساکن اوکراین، قزاقستان، قفقاز و مناطق اطراف رود پربرکت ولگا به اصطلاح به کارگران صنعتی تبدیل شدند و مزارع درپی مدیریت ناصحیح که اشتراکی شده بود و کلخوز نامیده می‌شود، قادر به تولید غذای مردم نبودند.

بین هفت تا ۱۰ میلیون نفر تنها در اوکراین درپی قحطی به مرگ سیاه گرفتار شدند

گفته می‌شود بین هفت تا ۱۰ میلیون نفر تنها در اوکراین درپی قحطی به مرگ سیاه گرفتار شدند. دیگر جمهوری‌ها هم اسیر قحطی شدند و مرگ و میر ناشی از گرسنگی در پنهان کاری‌های دوره استالین گم شد.

در دوره لنین هم قحطی بر روسیه حاکم شد. از این قحطی در تاریخ شوروی به «قحطی ولگا» یاد می‌کنند که در جمهوری فدرالی روسیه اتفاق افتاد. از بهار سال ۱۹۲۱ تا اوایل سال ۱۹۲۲ در این قحطی نیز حدود پنج میلیون نفر جان خود را از دست دادند.

جالب است که قحطی این سال در پرآب‌ترین مناطق شوروی رخ داد؛ یعنی اطراف رود ولگا و مناطق اطراف دریاچه اورال که آن زمان پرآب‌ترین منطقه آسیای مرکزی بود و رودهای سیحون و جیحون منبع اصلی تأمین آب دریاچه اورال بودند که حالا با بستن سدهای متعدد عملا آبی به دریاچه وارد نمی‌شود و نوع کشت این نواحی هم تغییر کرد و عملا مردم محلی از برکات دریاچه محروم شدند.

سیستان انبار غله ایران

این مطلب را از آن جهت بیان کردم که نموداری از ظلم بشر به جغرافیای پیرامون خود را آورده باشم. در کشور خودمان به مناطقی برخورد می‌کنیم که در گذشته به انبار غله معروف بودند.

سیستان خشکیده و تف زده در گذشته‌ای نزدیک انبار غله ایران بود. دریاچه هامون که یکی از ۲۲ تالاب عضو کنوانسیون رامسر به شمار می‌رود، در گذشته‌ای نه چندان دور بار حاصلخیزی منطقه را بر دوش داشت و به همین اعتبار به انبار غله ایران معروف بود؛ دریاچه‌ای با آب شیرین و امکان پرورش و صید ماهی در سال‌های پر آبی که نیزارهای آن علوفه معروف‌ترین گاو ایرانی معروف به گاو سیستانی را برعهده داشت، کشاورزی، دامپروری، ماهیگیری و حصیربافی در اطراف دریاچه هامون رونق اقتصادی منطقه بود.

منبع اصلی آب دریاچه هامون، رودخانه هیرمند یا هلمند بود که از استان هلمند و از کوه‌های هندوکش به سوی این دریاچه در حرکت بود. قرارداد گلداسمیت و معاهده ۱۳۱۵ تقسیم آب هیرمند را بالمناصفه یعنی ۵۰-۵۰ اعلام کرد؛ اما در سال ۱۳۵۱ نادانی حکومت وقت، حقابه ایران از هیرمند را به ۲۶ مترمکعب در ثانیه کاهش داد و با تأسف با تغییرات داخلی افغانستان و مهم‌تر از آن احداث «سد کجکی» عملا حقابه‌ای به ایران نمی‌رسد و از همان سال ۱۳۵۱ سیل مهاجرت مردم سیستان به علت خشک سالی تا امروز ادامه دارد.

نه تنها سیستان دیگر انبار غله نیست، بلکه منطقه در سکوتی غم‌انگیز فرورفته و هجوم ریزگردها که از بستر خشکیده تالاب هامون به همراه بادهای موسمی ۱۲۰ روزه بر سر مردم فرود می آید، به مهاجرت سرعت بخشیده است.

تهران به گندم خود شهرت تاریخی دارد

تهران یا بهتر است بگویم ری باستانی به گندم خود شهرت تاریخی دارد و معروف است، ابن سعد که سرکردگی اشقیای دشت کربلا را برعهده داشت، دل به گندم ری بسته بود که در نهایت جوی این منطقه هم نصیب او نشد.

با فروپاشی شوروی و تغییر مدیریت اجرایی این کشور، با وجود تقسیم آن به ۱۵ کشور، منطقه‌ای که قحطی و گرسنگی در عمر ۷۰ساله کمونیست‌ها باعث مرگ میلیون‌ها نفر شده بود، ظرف کمتر از ۳۰ سال به انبار غله جهان تبدیل شد که بیش از ۱۳۰ میلیون تن گندم تولید می‌کند. جالب است بدانیم هم اکنون فقط ۲۲ میلیون تن گندم در انبارهای اوکراین در سواحل دریای سیاه منتظر حمل به خارج از این کشور است.

این توفیق در تأمین غذای مردم منطقه‌ای که طی دو قحطی در دولت به اصطلاح کمونیستی نزدیک به ۲۰ میلیون کشته داد، چگونه به دست آمد؟ نه خاک این نواحی اضافه شدند نه آب، هوا هم که نامساعدتر شده است؛ پس چه چیزی عوض شد؟ مدیریت؛ بله، مدیران بی‌انگیزه شوروی که چسبیده بودند به صندلی و همه هم و غم آنان حفظ صندلی بود به هر قیمت نه تأمین مایحتاج مردم.

عقلای قوم فارغ از تحلیل‌های حزبی نشستند و الگوی کشت را متناسب با جغرافیای کشور خود تغییر دادند. دیگر کسی کشاورزان منطقه‌ای را مجبور به کشت پنبه رنگی نکرد؛ در حالی که در همان زمین می‌شد با کمترین هزینه محصول دیگری کشت کرد.

کاش به نامه جمعی از مدیران، کارشناسان و کارکنان وزارت جهاد کشاورزی خطاب به رئیس جمهور از روزی که مجلس شورای اسلامی به وزیر جهاد کشاورزی کارت زرد داد و خطاب به رئیس جمهور نوشته شده، توجه می‌شد.

البته با رفتن این وزیر و آمدن ده‌ها منتظر الوزرای دیگر، اتفاقی نخواهد افتاد. اینجا دیگر شرط انقلابی بودن رئیس جمهور ایجاب می‌کند که جناب رئیس جمهور در بخش کشاورزی، انقلابی وارد شوند؛ چون نان مردم را امثال من کشاورز تأمین می‌کنیم، با همین آب و خاک موجود، به شرطی که مدیران بالادستی دلبسته تولید باشند، نه عاشق واردات که خروجی آن برای کشاورزان غمناک و برای از مابهتران قول و غزل است که از کشتن بخش کشاورزی جیب از مابهتران رنگین می‌شود.

نعمت احمدی ـ حقوق‌دان