کولبری زنان، راهی دشوار برای رسیدن به نان شب

باردیگر انتشار تصاویری از زنان کولبر و بار دیگر جنجال رسانه‌ای؛ اما قدمت این جنجال رسانه‌ای که هر از چندگاهی مانند زخم دهان باز می‌کند، شاید به ۲ دهه قبل باز می‌گردد.

اخبار سبز کشاورزی ؛ با وجود آن‌که در این ۲۰ سال مسئولان، شعارها و وعده های فراوانی برای ساماندهی کولبرها و رفع مشکلات آنها داده‌اند و حتی اسحاق جهانگیری و نمایندگان وقت مجلس در دوره هشتم به بعد، بارها خواسته‌اند برای معاش مردم مناطق غرب کشور کاری انجام بدهند، اما این کارها یا گره‌ای از معاش مردم باز نکرده یا درحد وعده و وعید باقی مانده است و همچنان جوانان و زنان، مردان و سالمندان تنها راه تامین معیشت را در کوه‌ها، بهمن، یخبندان و زیر سایه تیراندازی مرزبانان جست‌وجو می‌کنند.

این بار انتشار عکسی در فضای مجازی از زنان کولبری که به خاطر خستگی، با همان بارهای سنگینی که بر دوش دارند، روی زمین نشسته اند تا نفسی تازه کنند، با موجی از واکنش های مردم و کاربران فضای مجازی روبه‌رو شده است. عکس منتشر شده روایتگر تصویر ۶ زن کرد است که با لباس های محلی و در حالیکه هر یک محموله باری بردوش دارند، در دل کوه توقف کرده‌اند تا چند دقیقه‌ای استراحت کنند و دوباره به راه خود ادامه دهند. زنانی که اغلب به شکل ناشناس و با چهره‌های پوشیده، گرفتار معضل کولبری هستند.

انتشار این تصویر اما همانطور که پیش بینی می‌شد، با موجی از واکنش های منتقدانه و ابراز همدردی هموطنان در مورد وضعیت این زنان همراه بود. منتقدانی که مدعی‌اند، اگر دولت‌های پیشین و سیزدهم و نمایندگان مجلس که پس راه یافتن به بهارستان، اکثر وعده‌های خود را فراموش کرده‌اند، حداقل به بخشی از وعده های خود برای ساماندهی و بیمه کولبران عمل می‌کردند، امروز شاهد رشد تصاعدی آمار کولبران، به خصوص زنان کولبر نبودیم.

بدون آمار

آمار دقیق و متقنی از تعداد کولبران در ایران موجود نیست، کما اینکه ما در شرق کشور نیز با پدیده سوخت‌بری نیز مواجه هستیم که مردم جنوب و شرق کشور نیز راهی به‌جز سوخت‌بری برای امرار معاش، پیش رویشان نیست.

تنها آمارهای غیررسمی از فعالیت ۸۰ تا ۱۷۰ هزار کولبر در مرزهای غربی کشور حکایت دارد و همین چند روز قبل، بعد از ۹روز جست‌وجو جسد غرق شده دو جوان کولبر از سد بانه گرفته شد. براین اساس روز پنج شنبه ۱۷ فروردین ماه ۲ جوان با هویت «افشین فلاحی ۲۲ ساله و مهدی رحمتی ۲۳ ساله» اهل سقز که مشغول کولبری از طریق قایق بودند، در سد عباس اباد شهرستان بانه غرق شدند.

آوینا زن ۴۸ ساله ای است که از چند سال قبل همراه همسرش کولبری می کند. وی که دو فرزند جوان دارد در مورد کارش می‌گوید: «در اکثر روستاهای بانه و مریوان، یا باید سرمایه داشته باشید تا بتوانید کار و کاسبی راه بیاندازید، یا باید کارگری و کولبری کنید. چون دیگر شغل و کاری وجود ندارد. مجبوریم شبی ۱۰ ساعت یکسره راه برویم، در برف و کولاک، یا در گرمای مستقیم خورشید یا تهدید مرزبانان که هر لحظه ممکن است ما را با قاچاقچیان انسان اشتباه بگیرند و به طرف ما تیراندازی کنند. کسی غیر از شوهر و فرزندانم از اینکه کولبری می‌کردم، خبر نداشت.لباس مردانه می‌پوشیدم تا زن بودنم را از دید همراهان مخفی کنم.»

این زن کولبر با ذکر اینکه حدود ۷ سال است که هفته‌ای ۲، ۳ بار همراه شوهرش و در قالب گروه‌های چند نفره کولبری می‌کند، می‌گوید: «مسیر کوهستانی سخت و صعب‌العبور است ولی حتی در این شرایط هم، هر بار، ۱۵ تا ۲۰ کیلو کوله را با خود حمل می‌کردیم.»

با این وجود همیشه سفرهایشان بی خطر هم نبود. وی با ذکر اینکه برخی مواقع بار ما توسط ماموران مرزبانی در این طرف مرز توقیف می‌شد و مجبور می‌شدیم دست خالی برگردیم می‌گوید: «علاوه براین، در فصل سرد سال گاهی وقت‌ها در برف و کولاک گیر می‌کردیم حتی پیش می‌آمد که در نیمه را برمی‌گشتیم.»

دلیل رشد بی‌ضابطه بیکاری و کولبری

در این رابطه خالد توکلی، پژوهشگر حوزه اجتماعی و کولبران در استان کردستان می‌گوید: «کولبری به این سادگی کاهش یا ریشه‌کن نمی‌شود. در حال حاضر نوعی سردرگمی به لحاظ قانونی بین عملکرد نیروی انتظامی و نهادهای نظامی و وزارت کشور و سایر نهادهای متولی در مورد کولبران وجود دارد. یعنی هر کدام از این نهادها براساس بخشنامه و قوانین خودشان با مقوله کولبری برخورد می‌کنند. از سویی وضعیت اقتصادی کشور نیز به شدت بحرانی شده است و همین باعث گردیده تا خانواده ها تحت فشار زیادی باشند. این شرایط باعث می شود تا مردم شهرهای مرزی که عملا کاری برای انجام دادن ندارند و بیکارند، به کولبری روی آورند تا از این راه در عرض چند روز پول یک‌ماه کارگری یا ۱۵ روزکارمندی را درآورند. الان وضعیت به گونه ای است که پول نقد به کولبرها داده می‌شود که عملا پول تقریبا قابل توجهی است. به‌خصوص اگر قرار باشد بار کولبرها، مشروبات الکلی و اقلام غیر مجاز مانند موتورهای سیکلت باشد. در این صورت کولبر به ازای هر شب ۵- ۶ میلیون درآمد دارد. وی با تایید افزایش آمار زنان کولبر در یکی دو سال اخیر می‌گوید: «وقتی شرایط اقتصادی بدتر می‌شود، طبیعی است که زنان خانواده هم برای تامین هزینه‌های جاری، مجبور به کار می‌شوند. چه کاری ساده‌تر از کولبری که نه تخصصی می خواهد و نه سرمایه‌ای. در حال حاضر وضعیت به‌گونه‌ای است که شما اگر هنگام غروب، سری به میدان اصلی شهرهای مرزی از جمله مریوان، بانه و… بزنید تعداد زیادی از مردان و زنانی را می بینید که منتظرند تا افرادی بیایند و آنها را ببرند سرکار!

این پژوهشگر حوزه اجتماعی و کولبران در استان کردستان در مورد افزایش حمل مواد مخدر توسط کولبران نیز می گوید: آمار این کولبران نیز افزایش پیدا کرده است. به‌خصوص آنکه حجم این مواد کم است و پول خوبی بابت آن می دهند. از سویی معمولا برای حمل این محموله ها معمولا قاچاقچیان، با طرفندهایی، محموله را از مرزها رد می کنند که گیر نکند و به مشکل برنخورد!. اما اکثر حوادثی که برای کولبران رخ می دهد، مختص کولبرانی است که کالاهای سنگین مانند یخچال و ماشین رختشویی و … را حمل می کنند.

وی با انتقاد از وعده های محقق نشده مسئولان نیز می‌گوید: «فقط در مواقعی مانند انتخابات، مسئولان و کاندیداها پول‌هایی برای جلب رضایت مردم بین روستاییان و کولبران توزیع می‌کنند ولی بعد از آن همه چیز فراموش می‌شود. به بیانی عملا تاکنون هیچ اقدام موثری برای ساماندهی کولبران مرزنشین صورت نگرفته است. در عوض با شرکت‌هایی مانند سامسونگ یا ال جی خودشان به پدیده قاچاق کالا و کولبری دامن می‌زنند.

وعده‌های کاغذی بیمه بی بیمه

سال ۹۶ بود که دولت وعده بیمه ۱۸ هزار کولبر را داد. طرحی که جلال محمودزاده نماینده وقت مهاباد در مجلس، در سال ۱۴۰۰ با انتقاد از عملیاتی نشدن آن، گفته بود: «اولا تعداد کمی کولبر به صورت نمادین بیمه شده اند و ثانیا همان ها نیز بیمه اشان قطع شده است.»

اما این تنها طرح ابداعی! و عقیم مانده مسئولان برای کولبران نبود. طرح هایی که گاهی هوش از سر خواننده و شنونده می برد. به عنوان مثال وزارت صمت چند روز قبل اعلام کرد که قرار است اولویت‌های ترجیحی بر اساس نواقص بازار تعیین شود تا اگر به افرادی سهمیه قانونی به عنوان کولبر یا ملوانی برای مجموعه استان‌های مرزی تخصیص پیدا کند، برای رفع این نواقص واردات صورت گیرد و احتمالا آیین‌نامه‌ای در این رابطه در سال جاری نهایی خواهد شد. با سرمایه‌گذاری‌های صاحبان سرمایه لوازم خانگی در استان‌های مرزی برای اشتغالزایی برنامه‌ریزی می‌شود تا نیاز به واردات مرزی در حوزه اشتغال به حداقل برسد.

منبع آرمان امروز