شکار بی‌رویه، بلای جان حیات وحش زاگرس

کل و بز، قوچ و میش از گونه‌های مهم و برجسته حیات وحش کشور هستند که علیرغم افزایش دو درصدی جمعیت آن‌ها در کل کشور، جمعیت آن‌ها در زاگرس به عنوان بهترین زیستگاه این گونه به علت شکار بی‌رویه کاهش یافته است.

به گزارش اخبار سبز کشاورزی به نقل از ایسنا، کَل و بُز گونه‌ای از بز کوهی و در رده پستانداران ایران است، جثه‌آن بزرگ‌تر از بز اهلی است. نرها که کَل نامیده می‌شوند، شاخ‌های بلند و شمشیرمانندی دارند و حیواناتی روزگرد، گیاه‌خوار و نشخوارکننده هستند.

قوچ و میش اوریال بزرگ‌ترین قوچ ایران است. شاخ‌های قوچ و میش حلزونی شکل‌هستند و به‌طرف پهلوی صورت و رو به جلو خمیدگی دارند و نرها شاخ‌های بلندی دارند. اغلب قوچ و میش‌های اوریال روزگرد هستند اما در برخی موارد شب‌ها نیز فعالیت می‌کنند. این گونه نیز از پستانداران ایران، گیاه‌خوار و نشخوار کننده‌است.

افزایش دو درصدی جمعیت علفخواران

بنابر گفته‌های حسن اکبری، معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست ، براساس نتایج سرشماری گونه‌های برجسته حیات وحش در سال ۱۴۰۰ به‌طور میانگین شاهد افزایش دو درصدی جمعیت علفخواران در مناطق چهارگانه نسبت به سال ماقبل آن بوده‌ایم.

این افزایش جمعیت با وجود همه مشکلاتی که در زمینه خشکسالی با آن مواجه بوده‌ایم و بیماری‌هایی که با آن در گیر شده‌ایم، اتفاق افتاده است و حکایت از تلاش‌هایی دارد که در حوزه پیشگیری از تخلفات شکار و صید صورت گرفته است. بر مبنای این تخمین، جمعیت قوچ و میش،کل و بز نسبت به سال ۱۳۹۹ افزایش یافته است.

کل و بز متاسفانه از یک طرف مورد توجه شکارچیان قرار دارد و از طرف دیگر به عنوان غذای اصلی طعمه خواران به حساب می‌آید. در کل کشور حدود ۸۰ هزار راس از این گونه شمارش شده‌است و بیشترین جمعیت آن را در استان های یزد، کرمان، فارس، اصفهان، البرز، سمنان و تهران مشاهده می‌کنیم.

به گفته معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست، در میان استان‌های کشور بالاترین جمعیت قوچ ومیش به استان تهران اختصاص دارد که با وجود جمعیت انسانی بسیار زیاد، توسعه اقتصادی، اجتماعی و مسائل و مشکلات مرتبط با محیط زیست این استان، موضوع عجیبی به نظر می‌رسد.

بیش از یک ششم کل جمعیت قوچ و میش کشور در استان تهران شناسایی شده و این نشان‌دهنده آن است که اولاً زیستگاه‌های طبیعی اطراف تهران زیستگاه‌های ارزشمندی هستند و برای نگهداری حیات وحش اهمیت زیادی دارند. ثانیاً مردم استان تهران از نظر فرهنگ رعایت حقوق حیوانات در سطح بالایی هستند و نمی شود این موضوع را انکار کرد.

اگر قرار بود میزان تخلف صید وشکار در استان تهران با این جمعیت انبوه انسانی همچون استان‌هایی باشد که آمار بالایی در زمینه تخلفات شکار غیرمجاز دارند، از جمعیت این گونه برجسته هیچ چیز باقی نمی‌ماند.

استان‌های خراسان رضوی ، گلستان، اصفهان، سمنان و خراسان شمالی پس از استان تهران بالاترین جمعیت قوچ و میش کشور را در خود جای داده‌اند.

در استان‌هایی مثل تهران و اصفهان که بحث توسعه در آن‌ها جدی‌تر بوده است، رویکرد مدیریت محیط زیستی بیشتر به سمت محیط زیست انسانی معطوف بوده است در حالی که بر اساس آمارها بیشترین جمعیت قوچ و میش کشور در استان تهران و بیشترین جمعیت کل و بز در استان یزد قرار دارد بنابراین باید این استان‌ها مورد توجه قرار گیرند تا بتوانیم تنوع ژنتیکی حیات وحش مان را حفظ کنیم.

زاگرس بهترین زیستگاه‌های کشور را برای کل وبز و قوچ ومیش دارد. هم به لحاظ پتانسیل رویشی و هم به لحاظ منابع آبی، زیستگاه‌های گسترده و با توان رویشی عالی در این رشته کوه وجود دارد. به همین دلیل در گذشته جمعیت‌های بسیار بالایی از این دو گونه را در خود جای داده بود و بالطبع طعمه‌خوارانی مانند پلنگ نیز در این منطقه از جمعیت بالایی برخوردار بودند اما بر اساس آخرین آمارهامتاسفانه شرایط کاملاً برعکس شده و جمعیت این دو گونه اصلی در زاگرس به دلیل تخلفات مربوط به صید وشکار نگران کننده است.

در بخش مهمی از استان‌های زاگرسی مثل کردستان، کرمانشاه، ایلام، لرستان، کهگیلویه و بویراحمد، چهارمحال و بختیاری و فارس زیستگاه های بسیار مناسبی برای این دوگونه وجود دارد اما جمعیت آن‌ها به برخی لکه‌های مناطق حفاظت شده محدود شده است که به‌صورت کوچک و غالباً جزیره‌ای هستند. این وضعیت نشان می‌دهد که در این استان‌ها به‌شدت به فرهنگ‌سازی برای پیشگیری از تخلفات مربوط به صید وشکار نیاز است.

استان‌هایی که علاقه ذاتی به تفنگ دارند و از قدیم، شکار به عنوان یکی از علایق و مهارت‌های مردمان این مناطق محسوب می‌شده است با محدودیت جمعیت گونه‌های برجسته قوچ و میش و کل و بز مواجه شده‌اند. اگر با آموزش و فرهنگ سازی صحیح این مشکل مدیریت شود، امکان رشد سریع جمعیت این گونه‌ها در مناطق یاد شده وجود دارد چون شرایط زیستگاهی، رویشی و منابع آبی این زیستگاه‌ها بسیار مناسب است و به هر حال مردم علاقه‌مندی به طبیعت دارند. چنانچه علایق آنان به سمت حفاظت گرایش پیدا کند، تاثیر عجیبی در کوتاه مدت خواهد گذاشت.

کل و بز ، قوچ و میش به محض این که شرایط زیستگاهی مناسبی پیدا کنند با رشد جمعیت چشمگیری مواجه می‌شوند.

تنوع ژنتیکی این گونه‌ها بسیار دارای اهمیت است. بر فرض جمعیت قوچ ومیش را در پنج استان داریم. احیا این گونه‌ها در استان‌های دیگر با صرف هزینه‌های سنگین ضرورت دارد، چراکه جمعیت قوچ و میش البرزشرقی با قوچ و میش البرز غربی از نظرژنتیکی تفاوت هایی دارند یا قوچ و میش شمال شرق کشور با شمال غرب کشور کاملاً متفاوت هستند و ضرورت دارد همه این جمعیت ها حفظ شوند.