کمی تامل، کمی مشورت

اخبار سبز کشاورزی؛ در هفته گذشته، نقدهای زیادی به عملکرد وزارت جهاد کشاورزی طی ۱۰۰ روز گذشته دولت چهادهم وارد شد که کمی نگران‌کننده بود.

قابل ذکر است که در ۴۶ سال بعد از انقلاب، در وزارت جهاد کشاورزی به‌طور میانگین  هر 2/5 سال یک بار وزیر تغییر کرده است که اگر دوران وزارت آقای دکتر کلانتری و آقای مهندس حجتی (که از ابتدای تشکیل وزارت کشاورزی تا کنون بیشترین سابقه وزارت را دارند) را از این دوره مستثنی کنیم، میانگین به مراتب کمتر خواهد شد، به‌طوری‌که مثلا فقط در ۵ سال اخیر (بعد از آقای مهندس حجتی) وزارتخانه ۵ وزیر و سرپرست به خود دیده است.

نگرانی از این بابت است که وزارت جهاد کشاورزی که طبق قوانین متعدد، دو کارکرد تولیدی (شامل تولید غذا و‌ تولید مواد غیر غذایی مورد نیاز صنعت) و‌ غیر تولیدی (شامل توسعه روستایی، حفظ منابع پایه و طبیعی، توسعه زیرساخت‌های بخش کشاورزی و غذا و تامین اشتغال بخش مهمی از شاغلین) را به عهده دارد، وزارتخانه‌ای مهم و تاثیر‌گذار است؛ به نحوی که بی‌ثباتی مدیریتی آن اثر مستقیم بر امنیت غذایی، صنعت، اشتغال، توسعه روستا و عشایر و تخریب منابع طبیعی و پایه دارد، تاثیری که در همین ۵ سال اخیر شاهد آن بودیم.

از این رو، به‌عنوان فردی روستایی و‌ کشاورز زاده که حدود ۱۰ سال به تحصیل در مقاطع مختلف رشته کشاورزی مشغول بودم و حدود ۳۰ سال نیز در بخش کشاورزی به فعالیت علمی و‌ گاهی اجرایی مشغول بوده و به قول معروف «آرد را بیخته و شاید به‌زودی الک را هم بیاویزیم»، از روی دغدغه برای سفره مردم، امنیت غذایی و از همه مهم‌تر قوام کشور، مطالبی را با دو ‌گروه ۱)منتقدین، کنشگران و دغدغه‌مندان عزیز که باید دست و قلم آنها را بوسید که قبل از واقعه مسئولین را به فکر علاج می‌اندازند و ۲) مسئولین محترم و زحمتکش وزارتخانه که در این شرایط سخت مسئولیت قبول کرده‌اند، داشته باشم:

الف) با توجه به اینکه حدود ۱۰۰ روز از دولت جدید می‌گذرد، برای نقد کاستی‌ها و‌ مشکلات، باید بستگی به ریشه تاریخی آنها و شرایط کشور فرصت داد. آنچه مسلم است کاستی‌ها و مشکلات بخش کشاورزی را می‌توان به سه گروه دسته‌بندی کرد:

 ۱) مشکلاتی و کاستی‌هایی که ریشه تاریخی دارند و باید برای حل آنها بیشتر فرصت داد.

 ۲) آنهایی که متاثر از شرایط سیاسی و اقتصادی کشور و تحریم‌های ظالمانه هستند و برای حل آنها از مسئولین وزارتخانه باید در حد برد مسئولیتی توقع داشت.

 3)  آنهایی که نتیجه مدیریت در شرایط کنونی است و مسئولین باید پاسخگو باشند.

 البته انصافا عمده نقدهایی که صورت پذیرفته نیز از گروه سوم هستند.

ب) از مسئولین محترم وزارتخانه نیز انتظار می‌رود که در این شرایط حساس به نحوی عمل کنند که اگر شرایط بهتر نمی‌شود، بدتر از این نشود.

در این راستا و  به پشتوانه تجربیاتی که از گفتگو با بیش از یکصد نفر از مسئولین و صاحب نظران بخش کشاورزی و غذا در پروژه تاریخ شفاهی کشاورزی در یکصد سال گذشته حاصل شد، چند پیشنهاد ارائه می‌شود. شاید کسی بخواند، شاید به کاری آید و شاید برای درج در تاریخ بماند:

۱) این وزارتخانه به‌دلیل اهمیت و ‌گستره فعالیت نیاز به مسئولین توانمند و با تجربه و مشاوران ماهر، مجرب و با سواد (متخصص) دارد، لطفا از افرادی که این ویژگی‌ها را ندارد استفاده نشود. به قول سعدی بزرگ:

گرت مملکت باید آراسته

مده کار معظم به نوخاسته

۲) تصمیماتی که در این وزارتخانه گرفته می‌شود، بلافاصله در زندگی مردم اثر می‌گذارد، لطفا قبل از هر تصمیمی خوب فکر و مشورت شود.

۳) یکی از نقاط قوت بخش کشاورزی و غذا، برخورداری از نیروی انسانی مدیر، ماهر، مجرب و‌ در یک‌ کلام  متخصص است، لطفا از این ذخایر ارزشمند بیشتر استفاده شود.

4) خوشبختانه برخی از وزرای با تجربه دوره‌های قبل در قید حیات هستند و این برای وزیر محترم یک فرصت است، از این فرصت استفاده شود و از آنها مشورت گرفته شود تا خطاها تکرار نگردد.

5) باید با نهایت دقت و‌حساسیت مواظب گلوگاه‌های مفسده‌خیز بود و شفافیت را ملاک کار قرار داد. در این زمینه از ظرفیت رسانه‌های دغدغه‌مند، دلسوز و پاکدست که می‌توانند کمک زیادی به جلو‌گیری از فساد کنند، استفاده شود.

6) چون کشور از نظر اقتصادی در شرایطی است که مردم به چگونگی استفاده مسئولین از امکانات دولتی، بیش از پیش حساسیت دارند، باید در استفاده از این امکانات نهایت دقت را به خرج داد.

7) چون دیدگاه‌ها و اظهارنظرهای مسئولین وزارتخانه تاثیر مستقیم بر زندگی مردم دارد، خوب است یک فرد مطلع، مسئول، پاسخگو و صادق به‌عنوان سخنگوی وزارتخانه منصوب شود تا هم به وزارتخانه کمک شود و هم مردم.

8) امور روزمره و به قول معروف اورژانسی کل وقت وزارتخانه را گرفته است. جا دارد مانند بیمارستان‌ها بخش اورژانس از بدنه جدا شود و بخشی از وقت مسئولین صرف امور زیر بنایی و بلندمدت گردد.

متاسفانه تراز تجاری بخش به حدود منفی ۱۲ میلیارد دلار رسیده است، بیش از نیمی از خاک های ایران از ضعف حاصلخیزی مفرط رنج می برند، برداشت از آب های زیر زمینی به شدت رو به افزایش است و... قطعا اگر تدبیری اندیشیده نشود، ادامه این روند بخش کشاورزی و غذا را با چالش جدی مواجه خواهد کرد.

دکتر  اسکندر زند، معاون وزیر و رئیس وقت سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج