نقش شیرینکنندهها و تولید لختههای خونی+ اینفوگرافی
با توسعه صنعت غذایی و دارویی و نیاز گسترده به مواد شیرینکننده، تولید چنین موادی به روش مصنوعی نیز رشد قابلتوجهی یافت.

اخبار سبز کشاورزی؛ این ضرورت بهتدریج بهعنوان جایگزینی برای شکر درآمد. اکنون برای بیشتر نوشیدنی، دارو و دیگر محصولهای غذایی از شیرینکنندههای مصنوعی استفاده میشود. از رایجترین این شیرینکنندهها که در محصولات قهوهای، مواد پروتئینی و محصولات غذایی کمکالری استفاده میشود؛ مادهای به نام اریتریتول (Erythritol) است.
این جایگزین شکر که اغلب بهعنوان یک مادة معجزهآسا برای کاهش وزن معرفی میشود؛ مورد استقبال بسیاری از افراد دارای اضافه وزن قرار میگیرد.
اگرچه امکان دارد که این شیرینکننده بهعنوان یک ماده بدونخطر معرفی شود؛ اما در واقع میتواند عوارضی چون حمله قلبی به دنبال داشته باشد.
شناخت شیرینکنندههای مصنوعی
بهطور کلی شیرینکنندههای مصنوعی بهعنوان جایگزینی برای مصرف شکر در بسیاری از موادغذایی و نوشابههای کمکالری یا بدونکالری استفاده میشوند. این مواد اغلب شیرینتر از شکر بوده؛ و بنابراین مقادیر بسیار اندک از آنها برای شیرینکردن یک ماده غذایی کافی است.
نمونههای معمولی این شیرینکنندهها به اسامی اسپارتام، ساخارین و سوکرالوز در محصولات غذایی و مواد رژیمی بهکار برده میشوند.
استفاده گسترده از این مواد موجب جرقهزدن مباحثی درباره ایمنی آنها و پتانسیل تاثیرگذاری بر سلامتی مصرفکنندگان شده؛ و FDA(سازمان غذا و داروی آمریکا)، چنین موادی را در گروه کمخطرها(البته برای مصرف محدود) دستهبندی کرده است.
اریتریتول چیست؟
این محصول یک مادة محبوب است برای افرادی که نمیخواهند شکر مصرف کنند. میتوان آن را در بسیاری از محصولات کمانرژی، کمکالری و غذاهای رژیمی یافت.
این ماده در حدود 70درصد از شیرینی شکر را دارد؛ اما کالری آن بسیار کمتر است، این ماده برخلاف شکر، در بدن انسان فرآوری نشده و مستقیم وارد جریان خون میشود و سپس با ادرار از بدن خارج میگردد. از نظر ظاهر و بهویژه پس از تایید FDA و EFSA (سازمان ایمنی غذای اروپا) برای امکان مصرف آن، بیخطر بودن این ماده غذایی تصوری عمومی یافته؛ و محدودیت و ممانعتهایی برای آن در نظر گرفته نشده است.
موضوع از این قرار است که به دلیل وجود این ماده در میوه و سبزی و به وجود آمدن مقادیری از راه متابولیسم گلوکز، بنابراین چندان اشکالی ندارد. اما واقعیت آن است که دریافت شیرینکنندهها بسیار بیش از میزان موجود در میوهها است و این تفاوتی است که باعث میشود با نگاه دقیقتری به این ماده توجه کرد.
خطرهای جایگزینکنندههای شکر
در بررسی که از سوی برخی سازمانهای تحقیقاتی پزشکی به عمل آمد، چگونگی اثرگذاری اریتریتول بر تشکیل لختههای خون و پرسشهای دیگری در مورد اثرهای فیزیولوژیکی جایگزینهای شکر، تجزیه و تحلیل شد. آگاهی بهدست آمده به میزان بسیاری تعجببرانگیز بود.
داوطلبان سالمی که از اریتریتول در محدوده مقادیر تعیینشده استفاده کردند؛ دچار شوکهایی در سطوح مختلف از مصرف آن گردیدند. نگرانی بیشتر آن بود که در مصارف بالای این شیرینکننده، امکان تشکیل لختهخونی وجود داشته باشد.
در هنگام تدوین این یافتهها، همین افراد در هنگام مصرف گلوکز(شکر معمولی)، هیچگونه زمینه تشکیل لخته دیده نشد. این مشاهده از آن جهت اهمیت دارد که تاکیدبر ماده «اریتریتول»(و نه سایر شیرینکنندهها) برای تشکیل لخته خونی است.
این یافتهها میتواند درگیریهایی جدی برای افرادی به وجود آورد که در معرض خطر بیماریهای قلبی-عروقی قرار دارند. در شرایطی که به علت چاقی زیاد، ابتلا به دیابت و سندرم متابولیکی، به قلب آسیب وارد میکند. بر این اساس پزشکانی که مصرف جایگزینهای قند را به بیماران خود توصیه میکنند؛ باید در نسخهنویسی خود تجدیدنظر کنند. در انجام مطالعههای آزمایشگاهی، افزودن «اریتریتول» موجب تشکیل لخته در خون میشود. به همین دلیل حتی باید در مصرف مقادیر اندک آن نیز، احتیاط کرد.
توصیه کارشناسان
چون تحقیقهای بهعمل آمده نشاندهنده اثر شیرینکنندهها در تشکیل مستقیم لختههای خونی است؛ کارشناسان در مورد این جایگزینهای شکر، توصیههای احتیاطی را ارایه میکنند. شیرینکننده دیگری با نام(Xylitol) گزیلیتول نیز در بررسیها اثر مشابهی را نشان داد.
این شیرینکننده موجب تجمع پلاکتهای خونی در داوطلبان سالم شد و معلوم گردید که باید نسبت به مصرف موادغذایی با چنین شیرینکنندههایی، بسیار مراقب بود.
آینده شیرینکنندههای مصنوعی
تحقیق و بررسی نشان داد که بهطور جدی باید مراقب شیرینکنندههای مصنوعی باشیم چرا که امکان بروز بیماریهای قلبی-عروقی را افزایش میدهند. از سوی دیگر باید صنایع غذایی و قانونگذاران این عرصه در دانستنیهای خود تجدیدنظر کنند؛ چرا که بحث و جدل در مورد این مواد فراتر از دیدگاههای فردی است و میتواند نگرانیهایی در سطح حفظ سلامت جامعه به وجود آورد.