به یاد «مریم میرزاخانی» اسطوره ایران

23 تیرماه سالروز درگذشت مریم میرزاخانی است، او ریاضی دان نخبه ایرانی و نخستین زن و ریاضیدان برنده جایزه فیلدز و استاد دانشگاه استنفورد جهان بود که ۲۳ تیرماه ۱۳۹۶ و در چهل سالگی درگذشت؛ اما نام او در تاریخ ریاضیات جاودانه است.

بیوگرافی مریم میرزاخانی

اخبار سبز کشاورزی ؛ مریم میرزاخانی در ۲۲ اردیبهشت ۱۳۵۶ (۱۲ مه ۱۹۷۷) در تهران متولد شد، پدرش احمد میرزاخانی مهندس برق و رئیس هیئت مدیره مجتمع آموزشی نیکوکاری رعد بود. پدر مریم میرزاخانی اهل طالقان استان البرز است. مریم با اتمام تحصیلات ابتدایی با شرکت در آزمون ورودی مدارس سمپاد (سازمان ملی پرورش استعدادهای درخشان‌) وارد دبیرستان فرزانگان تهران شد.

مریم میرزاخانی در سال‌های ۱۳۷۳ و ۱۳۷۴ (سال سوم و چهارم دبیرستان) از دبیرستان فرزانگان تهران موفق به کسب مدال طلای المپیاد ریاضی کشوری شد و بعد از آن در سال ۱۹۹۴ در المپیاد جهانی ریاضی هنگ کنگ با امتیاز ۴۱ از ۴۲ مدال طلای جهانی گرفت. سال بعد، در المپیاد جهانی ریاضی کانادا میرزاخانی با نمره کامل، رتبه اول طلای جهانی را به دست آورد.

مریم میرزاخانی به همراه رؤیا بهشتی اولین دخترانی بودند که به تیم المپیاد ریاضی ایران راه یافتند. مریم اولین دختری بود که در المپیاد ریاضی ایران طلا گرفت. وی اولین کسی بود که دو سال مدال طلا گرفت و اولین دانش‌آموز شرکت‌کننده از ایران بود که در آزمون المپیاد ریاضی نمره کامل گرفت.

میرزاخانی دوره کارشناسی را در دانشگاه صنعتی شریف طی کرد. در این دوره، میرزاخانی اثبات ساده‌ای برای قضیه شُر یافت که در ماه‌نامه انجمن ریاضی آمریکا چاپ شد. مریم سپس به دانشگاه هاروارد رفت و آن‌جا بر سر کلاس‌های کورتیس مک‌مولن (از برندگان جایزه فیلدز) حاضر می‌شد. مک‌مولن او را در این دوران این‌طور به یاد می‌آورد که بر سر کلاس‌هایش سوال‌های زیادی می‌پرسید و با عجله به فارسی یادداشت برمی‌داشت. او سرانجام در سال ۲۰۰۴ از دانشگاه هاروارد و به سرپرستی مک‌مولن دکترا گرفت.

بعد از اخذ دکترا، میرزاخانی با عنوان استادیار در دانشگاه پرینستون به تدریس مشغول شد. یک سال بعد در سال ۲۰۰۵ نشریه پاپیولار ساینس آمریکا او را به عنوان یکی از ۱۰ ذهنِ جوان جهان برگزید. میرزاخانی تا سال ۲۰۰۸ در پرینستون ماند و در این مدت به درجه استاد تمامی ارتقا یافت. سپس او به استنفورد رفت، و از اول سپتامبر ۲۰۰۸ در ۳۱ سالگی به عنوان استاد تمام در این دانشگاه به کار مشغول شد.

میرزاخانی علاقه‌ای به قرار گرفتن زیر ذره‌بین رسانه‌ها نداشت و مصاحبه‌های زیادی از او منتشر نشده‌است. سلیقه سینمایی میرزاخانی بازتابی از ذات بدون مرز پژوهش اوست، فیلم مورد علاقه او داگویل، نگاهی خشن به آمریکای دوران رکود بزرگ است. وی گفته که در کودکی آرزو داشته نویسنده شود. او گفت: «وقتی که بچه بودم رویایم این بود که نویسنده شوم. هیجان‌انگیزترین لحظاتم را به خواندن رمان می‌گذراندم، در واقع هر چیزی را به دستم می‌رسید می‌خواندم.»

مدال فیلدز مریم میرزاخانی

مریم میرزاخانی در سال ۲۰۱۴ موفق به دریافت مدال ' فیلدز ' اتحادیه جهانی ریاضیات (IMU) شد. فیلدز، مدالی ارزشمند و مهمترین جایزه برای ریاضیدانان در جهان بشمار می‌رود که هر چهار سال یک بار در جریان کنگره اتحادیه جهانی ریاضیات به ریاضیدانان جوان (کمتر از ۴۰ سال) که کار ارزنده‌ای در ریاضی انجام داده باشند، اهدا می‌شود.

همسر مریم میرزاخانی

مریم میرزاخانی در سال ۱۳۸۴ با همسرش یان واندراک ازدواج کرد، یان نیز دانشیار ریاضی دانشگاه استنفورد و پژوهشگر سابق علوم رایانه نظری مرکز تحقیقات آی‌بی‌ام و اهل جمهوری چک است.

فرزند مریم میرزاخانی

مریم میرزاخانی و یان واندراک دارای یک فرزند به نام آناهیتا هستند.

حادثه تصادف مریم میرزاخانی

در اسفند ۱۳۷۶، اتوبوس حامل دانشجویانِ ریاضی شرکت‌کننده در بیست و دومین دوره مسابقات ریاضی دانشجویی از اهواز، محل برگزاری مسابقه، راهی تهران بود. تیمِ متشکل از میرزاخانی، ایمان افتخاری و حسین نمازی در مسابقه رتبه اول کشور را کسب کرده بودند. در حادثه‌ای که پیش آمد، اتوبوس به دره سقوط کرد. شش دانشجوی ریاضی دانشگاه شریف، که اغلب از برگزیدگان المپیادهای ریاضی ملی و بین‌المللی بودند، جان باختند. مریم میرزاخانی از جمله بازماندگانِ این سانحه بود.

درگذشت مریم میرزاخانی

در تیر ۱۳۹۶ اعلام شد میرزاخانی به دلیل ابتلاء به سرطان در بیمارستانی در آمریکا بستری شده‌است. وی از چهار سال پیش‌تر به سرطان پستان مبتلا بوده و این سرطان به مغز استخوان اوسرایت کرده بود. پدر و مادر وی برای مراقبت از او به آمریکا رفتند. سرانجام مریم میرزاخانی در ۲۳ تیر ۱۳۹۶ در ۴۰ سالگی در بیمارستانی در کالیفرنیا درگذشت.

نامگذاری های مریم میرزاخانی

کتابخانه دانشکده ریاضیات دانشگاه شریف

• به افتخار پروفسور میرزاخانی دانشمند ایرانی کتابخانه اصلی دانشکده ریاضیات شریف به نام ایشان نامگذاری شده‌است.

• 

ساختمان آمفی‌تئاتر و کتابخانه دبیرستان فرزانگان ۱ تهران

• به افتخار مریم میرزاخانی، دانش‌آموخته این مرکز، در تیر ماه سال ۱۳۹۶ نام یکی از ساختمان‌های این دبیرستان موسوم به ساختمان آمفی‌تئاتر و کتابخانه، به ساختمان پروفسور مریم میرزاخانی تغییر یافت.

خانه ریاضیات اصفهان

• خانه ریاضیات اصفهان، به افتخار این دانشمند زن بلند پایه ایرانی، در بیستم مرداد ۱۳۹۵ هیئت امنای خانه ریاضیات تصویب کرد تالار همایش‌ها و کنگره‌هایش در شهر علم اصفهان بنام وی، نامگذاری شود.

• در ۲ فوریه ۲۰۱۸ استلاجیک، شرکتی فعال در زمینه تصویربرداری و تحلیل دیدبانی زمین، میکرو ماهواره‌ای از سری گنوست (به اسپانیایی: ÑuSat) را به فضا پرتاب کرد که به افتخار مریم میرزاخانی نام‌گذاری شده‌است.

• سیارک ۳۲۱۳۵۷ میرزاخانی به یاد او نامگذاری شد. نامگذاری افتخاری رسمی توسط مرکز بررسی ریز سیاره‌ها منتشر شد.

• روز تولد مریم میرزاخانی، روز جهانی زن در ریاضیات نامگذاری شد

• روز تولد مریم میرزاخانی بیست و دوم اردیبهشت (دوازدهم مه) از سوی اتحادیه بین‌المللی انجمن‌های ریاضی جهان با پیشنهاد کمیته بانوان انجمن ریاضی ایران به عنوان روز جهانی زن در ریاضیات نامگذاری شد.

جایزه مریم میرزاخانی مرزهای نو

• در چهارم نوامبر ۲۰۱۹ بنیاد جایزه بریکترو اعلام کرد که جایزه جدیدی به نام جایزه مریم میرزاخانی مرزهای نو را ایجاد کردند که به زنان پیشتاز در علم ریاضی تقدیم خواهد شد. این جایزه به مبلغ ۵۰٬۰۰۰ دلار هرساله به زنان ریاضیدان تازه‌کار که دکترای خود را در دو سال قبل از تقدیم جایزه گرفته‌اند پرداخت می‌شود. جایزه ممکن است به دو نفر تعلق گیرد.

نام مریم میرزاخانی بر یکی از خیابان‌های برلین

• در ۸ مارس و به مناسبت روز زن نام مریم میرزاخانی دانشمند ایرانی به پیشنهاد دانشجویان «دانشگاه فنی برلین» بر یکی از خیابان‌های این شهر گذاشته شد.

روز جهانی زنان در ریاضیات

۱۲ می مصادف با ۲۲ اردیبهشت روز تولد مریم میرزاخانی روز جهانی زنان در ریاضیات نام گذاری شده است.

افتخارات مریم میرزاخانی

• مدال طلا. المپیاد جهانی ریاضی (هنگ‌کنگ ۱۹۹۴)

• مدال طلا (با نمره کامل). المپیاد جهانی ریاضی (کانادا ۱۹۹۵)

• همکار پژوهشگاه دانش‌های بنیادی، تهران، ایران از ۱۹۹۵ تا ۱۹۹۹

• جایزه افتخاری دانشگاه هاروارد در سال ۲۰۰۳

• جایزه برترین فارغ‌التحصیلان دانشگاه هاروارد در سال ۲۰۰۳

• جایزه پژوهشگر برتر بنیاد ریاضیات کلی در سال ۲۰۰۴

• جایزه ای‌ام‌اس بلومنتال در سال ۲۰۰۹

• دعوت به کنگره بین‌المللی ریاضیات در سال ۲۰۱۰ برای سخنرانی در مورد «توپولوژی و سیستم‌های پویا و معادله دیفرانسیل معمولی»

• جایزه ستر از طرف انجمن ریاضی آمریکا در سال ۲۰۱۳

• انتخاب به عنوان یکی از ده فرد مهم سال ۲۰۱۴ از سوی مجله نیچر

• جایزه بنیاد ریاضیات کلی در سال ۲۰۱۴

• سخنران مدعو کنگره بین‌المللی ریاضی (۲۰۱۴)

• مدال فیلدز سال ۲۰۱۴ سئول

• عضویت در فرهنگستان علوم فرانسه در سال ۲۰۱۵

• عضویت در مجمع فیلسوفان آمریکا در سال ۲۰۱۵

• عضویت در آکادمی ملی علوم آمریکا در سال ۲۰۱۶

• عضویت در فرهنگستان هنر و علوم در سال ۲۰۱۷