ترافل بلای جان هیرکانی شد

برداشت ترافل توسط بومیان روزی دغدغه چند ماهه مدیران گلستانی بود اما با دخالت برخی بنگاه اقتصادی پایتخت، این کار به چالشی فراگیر تبدیل شده و نابودگر جنگل های هیرکانی است.

اخبار سبز کشاورزی ؛ مناظر رویایی و چشم اندازهای بدیع، آب و هوای مطبوع و حفظ آب و خاک از جمله هزاران پیامد و منفعت برخورداری از جنگل‌های چند میلیون ساله هیرکانی در شمال کشور بوده که ضرورت پاسداری و صیانت از این رویشگاه‌های ارزشمند را بر همگان واجب کرده است.

این طبیعت منحصر به فرد طی سالیان اخیر با تهدیدات متعددی مانند برداشت غیرمجاز چوب آلات و قطع درختان جنگلی، تغییر کاربری، تصرف عدوانی، آتش سوزی ناشی از شکار و تفریح مواجه بوده که تبعات و بازخورد برخی از این مباحث با اقدامات حفاظتی، بکارگیری تکنولوژی و تقویت گشت‌های کنترلی از تراز صعودی خارج و سیر نزولی به خود گرفته است.

در مقابل و طی سال‌های اخیر و با تغییر سبک زندگی و تحولات اجتماعی و البته برخی مشکلات معیشتی مردم شمال کشور شاهد بروز یک فعل تخریبی و غارت محرز طبیعت، تحت قالب «برداشت قارچ ترافل» در جنگل‌های هیرکانی بودیم؛ موضوعی که شاید در ۶ یا هفت سال پیش صرفاً دغدغه یکی دو ماهه مدیران منابع طبیعی بود اما در حال حاضر به چالشی بزرگ و گسترده در همه ماه‌های سال تبدیل شده و شاید بتوان از آن به عنوان «مهم ترین عامل تخریب جنگل‌های هیرکانی» نام برد.

قارچی بنام «دنبلان» که شاید تا اواسط ۹۰ نامش کمتر شنیده می‌شد اما هم اینک طیف گسترده‌ای از بومیان حاشیه جنگل به بهانه مشکلات اقتصادی کمر به غارت آن و البته تخریب جنگل‌های هیرکانی بسته‌اند.

افزایش قیمت دلار در سال‌های اخیر و برخی سیاست‌های نادرست سازمان جنگل‌ها و مراتع در سال‌های گذشته و صدور مجوز قانونی برای صادرات این محصول به خارج از کشور سبب شد تا عنان کار از دست متولیان صیانت از زیستگاه‌های هیرکانی خارج شود.

برداشت ترافل پیچیده شد

برداشت نادرست برخی از مسئولان از مباحث علمی حفاظت جنگل‌ها سبب شد تا در حوالی سال ۱۳۹۷ مقوله برداشت قارچ ترافل به یکی از مصادیق برنامه‌های اقتصادی مقاومتی و اقتصاد درون زا تبدیل شده تا جبران کننده تعطیلی طرح‌های جنگلداری باشد، موضوعی که از اساس و بنیاد غلط و از همان ابتدا با مخالفت اساتید مراکز آکادمیک قرار گرفت.

یک رویه اشتباه که نابودی جنگل‌های هیرکانی را هدف قرار داده است، افزایش روزافزون قیمت ترافل در آن سوی مرزها به کیلویی ۱۰ میلیون تومان و بیشتر، مدیریت این چالش را سخت و سخت‌تر کرده است. موضوعی که سبب شده مقوله برداشت قارچ ترافل از یک فرآیند گروهی چند نفره مختص بومیان حاشیه جنگل تبدیل به یک ساز وکار پیچیده همراه با دست‌های پشت پرده! شود.

در این بین نقش بنگاه‌های اقتصادی پایتخت مشهود بوده و شرکت‌هایی با شگردهای مختلف بومیان را به برداشت این قارچ‌ها ترغیب می‌کنند تا در آمدهای ارزی میلیون دلاری کسب کنند.

حضور متخلفان در جنگل‌های گرگان

رئیس اداره منابع طبیعی و آبخیزداری گرگان در این خصوص گفت: هر چند در ماه‌های اخیر شاهد حضور متخلفان برداشت قارچ ترافل در گرگان هستیم اما به طور کلی جنگل‌های گرگان در زمره رویشگاه‌های مستعد قارچ ترافل تلقی نمی‌شود.

سودجویان با سگ‌های تعلیم دیده قارچ را ردیابی و سبب تخریب درختان می‌شوندرسول مقسم افزود: قارچ ترافل که در زبان محلی به نام دُنبَلان مشهور است، نوعی قارچ خوراکی گران‌قیمت و کمیاب بوده که به طور معمول در بهار و تابستان رشد می‌کند.

وی ادامه داد: قارچ ترافل در پای درختانی همچون ولیک و بلوط و برخی از رستنی‌های یک یا چند ساله جنگل‌های جلگه‌ای و میان بند و در برخی از بیشه زارها و مراتع حاشه جنگل رشد می‌کند که بیل زدن و برداشت آن توسط بومیان، به ریشه درختان آسیب زده و در نهایت سبب خشکیدن درختان جنگلی می‌شود.

وی بیان کرد: قارچ ترافل با توجه به اینکه از نوع مایکورایزها است، قادر بوده عناصر خاک را در ریشه جذب و رطوبت بیشتری در اطراف ریشه درختان بلوط نگهدارند.

مقسم ادامه داد: هرچه از غرب استان گلستان به طرف شرق حرکت می‌کنیم بر تراکم درختان بلوط به ویژه در شهرستان‌های گالیکش و مینودشت افزوده می‌شود و سودجویان با اطلاع از این موضوع به صورت تک نفره و یا گروهی با استفاده از سگ‌های تعلیم‌دیده این قارچ را ردیابی و با تیشه اطراف درخت بلوط را می‌کنند که در بیشتر مواقع باعث آسیب به ریشه می‌شود.

وی گفت: قارچ ترافل انواع مختلفی دارد که دو نوع قهوه‌ای و سیاه در گلستان بیشتر از سایر گونه‌های مشاهده می‌شود، قارچ ترافل قهوه‌ای فقط در مقطع کوتاهی در بهار جمع‌آوری می‌شود اما برداشت ترافل سیاه که گستره رویشگاهی آن وسیع‌تر است از اسفندماه آغاز و تا تیرماه ادامه دارد.

پای مافیا باز شده است

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری گلستان هم گفت: برداشت بومیان از قارچ‌های جنگلی امر جدیدی نیست بلکه از گذشته‌های دور این فرآیند مرسوم بوده و کسانی که با خواص قارچ‌ها آشنا بودند برای استفاده شخصی از انواع قارچ‌های جنگلی استفاده می‌کردند و در شرق گلستان هم افراد محدودی ترافل را برداشت می‌کردند.

حمید سلامتی افزود: موضوعی که در بحث ترافل اتفاق افتاد از مباحث مختلفی متأثر است که یکی از آنها به سیاست‌ها نادرست اتخاذ شده در سال ۹۷ در سازمان جنگل‌ها و مراتع مربوط است، در این سال و با هدف جبران تعطیلی طرح‌های جنگلی موضوع برداشت قارچ به عنوان یکی فرآورده جنگلی بین بومیان ترویج شد.

وی بیان کرد: بر اساس یک رویکرد غلط اتخاذ شده، کار به جایی رسید که کارشناسان با حضور در روستاهای حاشیه جنگل بومیان را به برداشت قارچ ترغیب می‌کند، به خیال آنکه با این رویه جلوی قاچاق چوب گرفته شود.

سلامتی گفت: کار تا جایی پیش رفت که مجوز صادرات برای قارچ صادر شد و با کسب درآمدهای ارزی گرایش مردم به برداشت قارچ افزایش یافت اما در ادامه در سال ۱۳۹۸ با ورود مرکز تحقیقات و البته معاونت جنگل سازمان جنگل‌ها تلاش شد تا این رویه غلط متوقف شود اما در استان گلستان به مکاتبات وارده ترتیب اثری نداده و با برداشت ترافل برخوردی نشد.

مدیر کل منابع طبیعی و آبخیزداری گلستان گفت: درآمدهای ناشی از صادرات مجاز و حتی قاچاق ترافل سبب شد تا پای مافیای برداشت ترافل و ترانزیت آن به گلستان بازشود و تعداد زیادی از شرکت‌های تهرانی بعضاً وابسته به نهادهای خاص، حاضر نبودند از درآمدهای ارزی این ترافل چشم پوشی کنند.

ترافل بیشتر وقت مأموران ما را به خود اختصاص داده است

وی گفت: ورود کارترهای اقتصادی به مقوله قاچاق ترافل جدی تر شد و در یکی دو سال اخیر شاهد افزایش متخلفان این حوزه هستیم و مقابله به این کار انرژی و وقت زیادی از مأموریت‌های یگان منابع طبیعی را به خود اختصاص داده است.

سلامتی افزود: رویه‌ای غلطی که در سال‌های نه چندان دور باب شد و همچنین مشکلات اقتصادی و تنگناهای مالی سبب شد تا به رغم قوانین بازدارنده و گشت‌های کنترلی شاهد افزایش دستبردها به جنگل‌ها باشیم؛ موضوعی که استمرار آن بقا و مانایی جنگل‌های هیرکانی به ویژه بلوطستان ها را با اما و اگر مواجه کرده است.

وی بیان کرد: با توجه به حجم گسترده فعالیت متخلفان تلاش شده تا با اقدامات اطلاعاتی و امنیتی سر شبکه‌ها و لیدرهای اصلی و عاملان خرید و فروش و حمل ترافل ها شناسایی شود که خوشبختانه دستاوردهای خوبی داشته‌ایم.

گفتنی است قارج دنبلان یا همان ترافل در فرانسه به الماس آشپزخانه معروف است و کاهش دهنده کلسترول خون به طور طبیعی در تقویت و افزایش نیروی جنسی، پیشگیری از بیماری قلبی عروقی، تقویت قوای شناختی و جلوگیری از زوال عقل در دوران سالمندی و جلوگیری از پیری زودرس و پیشگیری از بروز و پیشرفت انواع سرطان با تقویت سیستم ایمنی نقش دارد.

بسیاری از کارشناسان بر این باور هستند که حل چالش برداشت غیرمجاز قارچ ترافل نیاز به هم افزایی و مشارکت همه دستگاه‌های متولی دارد و ایجاد کارگروه ویژه برای برخورد با چالش مهم در استانداری گلستان از جمله مباحثی است که شاید برای مدیریت این چالش راهگشا باشد.

کبری لطفی - خبرنگار